'De meeste mensen deugen' van Rutger Bregman is opium voor het volk

Bregman maakt in een pagina's lange analyse van het onderzoek/experiment van Zimbardo gehakt van de onderzoek. Ja, de machinaties van Diederik Stapel lijken die een heilige vergeleken met de manipulaties en misleidingen van Zimbardo. Alle fouten die gemaakt kunnen worden, worden gemaakt. D'r blijft geen span van heel, de 'debunking' is totaal. Dus het is op zijn minst vreemd dat desondanks dat, hier toch weer met dat onderzoek wordt gezwaaid alsof 't bonafide is. Je wil er niet aan, durft 't niet te opperen, maar of 't boek werkelijk van kaft tot kaft gelezen is....

Ik denk dat ik volgens bepaalde maatstaven helemaal niet deug. Ik eet vlees( niet veel) . Ik rij geen auto, want heb geen rijbewijs. En ik heb nog nooit vliegschaamte gekend. En ik ken ook nauwelijks mensen die het wel hebben. Ik verwarm mijn huis nog met gas. Als ik programma's van de CPN doorblader( die ik regelmatig) lees dan zie ik regelmatig dingen die ik goed vind. Dat deugt waarschijnlijk allemaal niet. Ik ervaar me zelf ook bepaald niet als politiek incorrect. Ik denk dat 4Vier het goed verwoordt. En Katootje trouwens ook. Met zijn vergelijking met voetbal.

In je eentje de wereld verbeteren, dat schiet niet op. Uiteindelijk is het aan politici om de "beschaving" te handhaven. Maar die zijn veel te druk met elkaar vliegen af te vangen, en het najagen van hersenschimmen zoals de "islamisering" en de "massa-immigratie". De populisten die dit soort vermeende misstanden opvoeren kunnen er een pervers belang bij hebben zo de echte misstanden te maskeren. Van perverse prikkels gesproken: veel problemen in de huidige wereld zijn heel complex, en laten bijv. geen zwart/wit onderscheid tussen vrienden en vijanden toe. Maar politici moeten door de massa begrepen worden, en mijden daarom zulke vraagstukken. Een heel pijnlijk teken was het tumult dat ontstond n.a.v. het "Marrakech" pact. De pact is in werkelijkheid een afspraak tussen een groot aantal landen om te werken aan structurele oplossingen voor migratievraagstukken, maar de oer-populist Bolkestein suggereerde dat we daarmee in één klap de grenzen open zouden zetten voor alle migranten. Baudet suggereerde dat malle rechters het pact toch bindend konden maken, en de brave Groenlinkser Bram van Ojik miste de juridische kennis om deze onzin aan de kaak te stellen. Terwijl die toch simpel is: het pact is een afspraak tussen staten, en voor die staten in zoverre bindend dat ze hebben afgesproken samen te werken. Maar het bevat geen bepalingen waar burgers rechten aan zouden kunnen ontleden. Als jurist constateer ik dat misselijke populisten met een strak gezicht totale onzin van zo'n pact maken. Een ander voorbeeld is het gedoe rond het proces-Wilders. Met zijn advocaat-in-kwade-zaken slaagt Wilders er in het OM en het Ministerie in diskrediet te brengen, een hardhandige manier van verdedigen. Niet alle gevallen van uitbuiting zijn wat het lijkt. Zo begonnen eerzame ontwikkelingswerkers aan werkprojecten om Aziatische meisjes uit de prostitutie te halen - maar prostitutie betaalt beter, en er zijn gevallen dat hele gezinnen leven van de seksuele diensten van een mooie dochter. Een pervers geval van marktwerking.

Ik heb het boek niet gelezen, heb het "verkooppraatje" toen het boek werd uitgebracht wel gezien, wat dan weer de reden was om het dus niet te gaan lezen. DR Drees hieronder geeft aan wat ik toen dacht. Op de voorkant van het boekje "Waarheid en Leugen" van Friedrich Nietzsche staat deze quote: "Waarheden zijn illusies waarvan men vergeten is dat zij illusies zijn, metaforen die versleten zijn en letterlijk krachteloos zijn geworden." Maar goed Nietzsche stelde dan ook vast, dat God dood was.

Een verwijzing naar een citaat van Karl Marx, dat Marx nooit zo heeft gezegd of geschreven. 'Godsdienst (de meeste mensen deugen) is opium voor het volk.' Wat Marx wel heeft geschreven: 'Godsdienst is opium v a n het volk.' Het verschil is klein, maar belangrijk. Nog een misvatting: van Oosten denkt dat mensen dit citaat van Marx betrekken op zichzélf. Maar dat 'de meeste mensen deugen' wisten die meeste mensen al voordat ze dat hoorden van van Oosten. Ze betrekken het op ánderen. Die anderen, die deugen eigenlijk best, alhoewel je het niet direct zou zeggen. Tegen beter weten in willen mensen geloven dat die ánder, eigenlijk best deugt. Straks, met oud en nieuw sta je immers samen in dezelfde straat vuurwerk af te steken en het glas hoog te heffen op het nieuwe jaar. In vroeger tijden bouwde je buurman met foute ideëen en jij samen een dijk. Dat is Nederland. Misschien heeft hij foute ideëen, maar het is je buurman. En dat is veel belangrijker dan al die merkwaardige ideëen die hij er in zijn vrije tijd op na houdt. En die gekke gedachten van jouw buurman, weerhouden jou niet ervan hem te koesteren, meer dan de verre vriend waar je niets aan hebt als het er echt op aan komt.

Ik heb Bregmans boek nog niet uit, dus ook deze 'recensie' maar voor de helft gelezen. Ik vind het een aardig boek, 't leest vlot weg, maar mist stilistische hoogstandjes en spervuur, af en toe. Veel te lachen valt er ook niet. Alleraardigst was de (gemotiveerde) 'speculatie' dat de Neanderthaler ons fysiek en mentaal verre de baas was, maar als individualist het onderspit moest delven tegen een collectief dat sociaal was en goed samenwerkte. Er is dus hoop wat betreft de strijd tegen het neoliberalen, de mannetjesputters van onze tijd.

Het zal nogal neerkomen op de definitie van “deugen”. Als je onder “deugen” verstaat dat je een best ok mens bent die in het algemeen vreedzaam wil leven, dan denk ik dat je heel goed kan zeggen “De meeste mensen deugen”. Als je onder “deugen” verstaat dat je een foutloze heilige bent, dan denk ik dat niemand deugt. De calvinistische benadering. Ik ga uit van de eerste benadering; ik zie het bewijs in het feit dat wereldwijd wetgeving bestaat rond bv moord; als “we”, de mens, moord geen probleem vinden, zouden we er geen wetgeving over hebben.

10 regels? Gelukkig heeft Rutte net duidelijk gemaakt dat multitasken een illusie is.

'We moeten allemaal in verzet komen.' Stel je woonde voor tien jaar terug in Syrië, in Aleppo. Je ging samen met vele anderen demonstreren tegen de dictator Assead. Je wilde hem weghebben. Je wilde dat je kinderen het beter zouden hebben. De demonstratie was geheel geweldloos. Want allen die willen deugen gebruiken geen geweld. Ook niet als je tegenstander dat wel gebruik en er niet voor terugdeinst het tegen je te gebruiken. Als 'dank' voor je geweldloosheid worden enkele van je medede monstraten neergeschoten. Doden en gewonden vallen. Je verzet neemt andere vormen aan. De dictator schiet letterlijk terug en uiteindelijk wint hij het beslag, samen met behulp van enkele buitenlandse mogendheden. Je besluit voor de tiran te vluchten. En toch blijf je de mens die wel wil deugen. Ik weet het, Henk van Randwijk schreef al in 1943: 'Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft licht. Zoals bekend was zijn pen zijn wapen. Maar je moet wel een Gutmensch zijn om dat vol te houden.

Ik begrijp deze aanklacht richting Bregman wel. In de eerste instantie vond ik het een wat cynische kijk. Maar ik besef me nu, dat Van Oosten een graad van ethische en morele zuiverheid bezit, waarvan ik als simpele kantoorkneuter alleen maar kan dromen. Kijk, ik kan ook wel een breeduitgemeten aanklacht tegen de halve wereld op tafel leggen, maar dat maakt geen enkele indruk. Niemand zou me serieus nemen, want ik ben ten slotte zelf ook niet bepaald vrij van zonde. Noch ben ik een grootmeester in de ethiek. Kees van Oosten is dat echter wel. Met loepzuiver moreel kompas legt hij de vinger op de zere plek: Niemand deugt. Behalve dan misschien Kees van Oosten.

Wat ons geweten en de logica ons mededelen wanneer we aandacht aan hen geven is dat wat is moreel niets lijkt niet lijkt op hoe we in werkelijkheid zijn. En wat ons wel wat lijkt lijkt we wat op hoe we echt zijn. Zo dienen ons geweten en de logica als een kompas wiens naald uiteindelijk altijd wijst naar onze ware identiteit. Ook in het Engels en Spaans is dat zo. "I dislike that" betekent "Daar lijk ik niet op", want "dislike" betekent ook "unlike." En "I like that" betekent "Daar lijk ik op." Spaans: "Esto me parece bien": "Dat lijkt goed op mij." "Esto no me parece" "Dat lijkt niet op mij." Maar net als in onze taal en in het Engels wordt er gewoonlijk mee bedoelt dat iets je wel of niets aanstaat. Maar onder die oppervlakte bevind zich de ware betekenis en boodschap.

Deugen is nogal relatief, als je in de ogen van de ene kant deugt deug je weer niet in de ogen van de andere kanten. Verder is het soms niet mogelijk om te deugen door omstandigheden. Als je weinig bestedingsruimte hebt snap ik wel dat je voor de goedkoopste bron van eiwitten kiest omdat je anders tekort hebt, dat zullen geen 3 beter leven sterren eieren zijn. Zo simpel is het om niet te deugen. Zelfde geld voor kobalt gewonnen op een plek waar kinder arbeid is, je hebt meestal geen idee waar materiaal uit anode, cathode en electroliet in de cellen in de batterij in jou product vandaan komen. Verder ik deug waarschijnlijk 2x niet omdat ik de kinderarbeid eigenlijk veel minder erg vind dan de milieu vervuiling die bij winning optreed. De redenatie daarachter is extreem niet deugende natuurlijk en dat is we hebben zat mensen (kinderen) maar zo'n gebied is onherstelbaar verontreinigd uiteindelijk.

De bekende uitspraak van Marx is overigens: " religie is opium VAN het volk".

Het kwaad zit niet in systemen maar in de mens zelf. Dat was al het geval toen er nog maar een paar mensen op de aarde rondliepen. Ötzi, de gletsjerman werd 5000 jaar geleden door een pijl gedood. Geïsoleerde stammen in Papoea en de Amazone bevochten elkaar op leven en dood, inclusief koppensnellen. En wie kent niet het verhaal van Kaïn en Abel. Maar dat wil niet zeggen dat het hopeloos is. Er moeten goede wetten zijn, die gehandhaafd worden door overheidsdienaren en rechters. Dan is samenleven mogelijk, ook met ruim 17 miljoen mensen in Nederland en 7,3 miljard op deze aardbol. Daarom moeten we zo zuinig zijn op wat we hier in Nederland hebben en voorzichtig zijn met veranderingen. Het is uiteraard goed om op te komen voor de zwakken en het kwaad te benoemen, maar het is niet realistisch om te verwachten dat we het uit kunnen bannen. We kunnen hooguit het lijden iets verminderen. Of zoals een huisarts ooit zei: we kunnen niet genezen, soms verlichten en altijd troosten. Tenslotte: mensen die naar een aards paradijs streven, eindigen vaak in een hel.

Het is toch fijn dat niet iedereen deugt? Anders hadden we hier niets te schrijven en te reageren.