De markt moet uit de zorg worden gesloopt

Het zijn bizarre tijden. Onze samenleving wordt overeind gehouden door onder andere zorgmedewerkers, schoonmakers en reinigers, vakkenvullers en chauffeurs. Daar is op zich weinig nieuws aan, maar we beseffen dat beter dan ooit. Neem de zorgverleners. Het terechte applaus voor hen klonk door de hele stad, vanaf alle balkons en uit alle ramen. Maar het is niet altijd vanzelfsprekend geweest dat we deze zorgverleners goed faciliteren. Eerder het tegendeel.

De zorg is jarenlang uitgekleed, omdat de markt het wel zou overnemen. Waar de zorgverleners hard werkten, namen managers en politieke boekhouders de regie over. Belangrijke instrumenten om te sturen werden het eigen risico, bureaucratie, concurrentie en de introductie van machtige zorgverzekeraars die ons ‘trakteren’ op een jaarlijks overstapcircus. De markt moest en zou meer ruimte krijgen. Dat zou efficiënte zorg moeten opleveren. Zorgverleners en patiënten zien echter te vaak het tegendeel. De kwaliteit komt onder druk te staan.

De gang van zaken rond het Slotervaartziekenhuis is exemplarisch. Anderhalf jaar geleden moest het Amsterdamse ziekenhuis de deuren sluiten, omdat het overbodig zou zijn en teveel geld kostte. ‘Wij zijn geen bank’, zei het kabinet toen nog. Inmiddels weten we hoe roekeloos en onverantwoord dit was.

Ook verpleegkundigen werden massaal overbodig verklaard. Bijzonder genoeg zijn het juist deze mensen die nu zonder rancune de handschoen weer oppakken om ons door deze crisis helpen. Bij de fabricatie van mondkapjes en coronatesten keken we en kijken we toch vooral naar de markt. Het ontwikkelen van een vaccin voor het coronavirus door farmaceuten duurt extra lang, omdat daar geen ‘markt’ voor was en er dus weinig mee te verdienen viel. Mondkapjes zijn in Nederland niet meer te krijgen zijn omdat de productie ervan is verplaatst naar landen met lage lonen. Het resultaat is dat ons zorgstelsel kwetsbaar is geworden. Daarvan krijgen we de rekening gepresenteerd. Zo sturen we nog steeds veel professionals in de vitale beroepen onbeschermd de frontlinie in.

Maar niet alleen de zorg werd niet goed gewaardeerd. Veel arbeiders in vitale beroepen worstelen met onzekere flexibele contracten. De lonen van veel medewerkers die nu zo belangrijk voor ons zijn, zijn laag. Schoonmakers moesten doorbetaling bij ziekte zelf afdwingen. Vrachtwagenchauffeurs worden bedreigd door oneerlijke concurrentie.

Het is tijd voor een fundamentele herwaardering van al deze vitale beroepen. Juist nu. Het bruist in onze stad van de initiatieven om elkaar te helpen. De meeste Amsterdammers willen solidair met elkaar de crisis door. Waar het land en de stad geen draaiboek hebben voor deze crisis, pakken de Amsterdammers zelf de handschoen op. Het is deze solidariteit die we nu en straks ook moeten tentoonspreiden voor de beroepen die ons door deze crisis helpen.

Dat we vandaag de dag applaudisseren voor het zorgpersoneel is een mooi eerbetoon. Maar we kunnen dan straks niet zomaar weer terugkeren naar de situatie van voor de crisis. De zorg verdient een nieuwe start. Er zal extra moeten worden geïnvesteerd. De markt zal uit onze zorg gesloopt moeten worden. Ziekenhuizen en ambulances geven nu al het goede voorbeeld, door de concurrentie definitief in te ruilen voor samenwerking. En alle werkers in vitale beroepen kunnen we niet meer afschepen met onzeker flexwerk, zogenaamde ‘nulurencontracten’ of lage lonen. Zij verdienen een fatsoenlijk salaris en een normale werkdruk, omringd door voldoende collega’s. Deze beroepen moeten de herwaardering krijgen die ze verdienen. Alleen solidair komen we deze crisis door en straks komen we alleen solidair deze crisis uit.