De kus en het recht om er geen zaak van te maken

Het Spaanse dameselftal zorgde voor een overwinningszege op het Engelse team op het WK voetbal. In de feestvreugde kuste de voorzitter van de Spaanse voetbalbond, Luis Rubiales, international Jennifer Hermoso op haar mond. Op televisiebeelden is te zien dat Rubiales tijdens de huldiging Hermoso stevig vastpakt en haar daarna een kus op de mond geeft. ,,Ik vond het niet leuk”, zei de 33-jarige speelster daarover in de kleedkamer.

Later op de avond vroeg Hermoso om de kwestie niet groter te maken dan hij is. Het was een ‘gebaar van vriendschap en dankbaarheid’, aldus de Spaanse wereldkampioen. ,,Het is een totaal spontaan wederzijds gebaar geweest vanwege de enorme vreugde die het winnen van een WK geeft. De voorzitter en ik hebben een geweldige relatie en zijn gedrag tegenover ons allen is top”, liet ze weten in een verklaring aan de Spaanse pers. ,,We hebben een WK gewonnen en dat is wat het belangrijkst is.’

Waar Rubiales in eerste instantie sprak over een storm in een glas water, bood hij later alsnog zijn excuses aan. ,,Ik heb een fout gemaakt, maar had geen kwade bedoelingen.” Vervolgens valt zowel in Spanje als ver daarbuiten iedereen over Hermoso en de voorzitter heen. Spaanse ministers spreken zich uit tegen seksueel geweld tegen vrouwen. Ook in Nederland vullen de radio- en tv programma’s zich met ‘De Kus’.

Melden moet
Hermoso zei dus eerst tegen haar teammaatjes dat ze de kus niet leuk vond. Later gaf ze een verklaring dat het oké zat tussen haar en de voorzitter. Vervolgens wordt iedereen daar dan weer boos over. Er ontstaat druk op Hermoso om de eerste reactie van ’niet leuk’ vol te houden.

Het valt mij op dat er in grensoverschrijdend gedrag situaties steeds meer druk op vrouwen ligt om het te móeten aanvechten. Of het nu in de sport- de danswereld, op televisieredacties, in bedrijven, in publieke organisaties, op scholen is, het adagium wordt steeds meer: 'meld het, doe aangifte, zorg dat het stopt'. Die oproep is een groot goed en belangrijk in een tijdgeest van hernieuwde verhoudingen tussen mannen en vrouwen, waarin een jonge generatie (en de ouderen met hen) niet meer accepteren dat ‘het er nu eenmaal bij hoort’. De roep om duidelijk te maken dat het er níet bij hoort is groot. 

Druk
Daarbij lijken twee zaken door elkaar heen te lopen. Slachtofferbeleving (en waar nodig zorg) en de behoefte aan maatschappelijke normering. Dat officials en minsiters en de sportbond een statement afgeven in de trant van: 'hee gast, wij zoenen geen dames ongevraagd op de mond, ook niet in een overwinningsroes’, hoort inderdaad op de publieke tribune thuis. Het gebeurde nu eenmaal op camera voor ogen van de hele wereld. Maar wat Hermoso ervan vindt, of ze er iets over moet verklaren of melden, of daar gewoon geen zin in heeft, dat bepaalt ze nog altijd zelf.

Niet alleen nu op het voetbalveld, maar steeds vaker zie ik vingerwijzen naar vrouwen (en soms mannen) om aangifte te moeten doen, je te moeten melden, een dader aan te moeten wijzen, je solidair te moeten verklaren met een collega die last heeft van een grensoverschrijdende bully of dick pick spreader. Victim blaming in een nieuw jasje: als je last hebt van een vieze man en je zegt er niks van, dan ben je een watje en heul je met de vijand.

Gedoe
De realiteit is dat melden, aangifte doen, je gelijk halen, het publieke podium opzoeken, dikwijls helemaal niet zoveel genoegdoening geeft. Aangiftes leiden zelden tot straf of compensatie, de publieke opinie keert zich snel tegen jou als melder, zeker als de vermeende grensoverschrijder een geliefd en bekend persoon is. Collega’s hebben doorgaans in eerste instantie veel aandacht en support voor je, maar als een zaak slepend lang duurt, en dat duren deze zaken nu eenmaal altijd, dan zijn ze het gedoe al snel zat en wil iedereen graag dat het weer gezellig is op de vrijdagmiddagborrel.

Inmiddels weten vrouwen, en sommige mannen, dat maar al te goed en maken ze een afweging. Die gaat soms onbewust, en je zou dan kunnen zeggen dat de persoon zich niet veilig genoeg voelt om te melden. Maar soms is de afweging ook gewoon heel bewust, gecalculeerd, doordacht, strategisch of getuigt die van prima zelfzorg. En hoezeer het je emancipatoir hart dan ook raakt; het enige dat past is dat respecteren en je beperken tot benoemen wat je ziet: een voetbalvoorzitter die ongevraagd zoent. Roddel, keur af, berisp dat vooral als je daar positie toe hebt of desnoods vanuit je luie televisiestoel. Maar wat Hermoso daar wel of niet van vindt, daar ga je gewoon niet over.

Laten we respecteren dat géén aangifte willen doen, geen toestand maken, niet nog meer gezeik willen, doorgaan met je loopbaan en vieren dat je een hele puike topsportprestatie hebt neergezet óók gewoon een keuze is die je mag maken. Over het wel of niet willen zijn van slachtoffer gaat degene om wie het gaat zélf en niet de publieke opinie. Je bent niemands bezit. Ook niet van 'de goede zaak’. Dat geldt op het voetbalveld en op alle andere plekken in de samenleving. Je bent niemand iets verplicht en hebt zowel het volste recht om vol tegen onrecht en een kus in verweer te komen als om andere dingen in je leven belangrijker te vinden of gewoon geen zin in gedoe te hebben.