De klimaatbeweging verliest haar geloofwaardigheid als zij kiest voor vijanddenken

Dat vijanddenken brengt ons zeker niet dichter bij de oplossing.

Vorig jaar sloot ik me uit overtuiging aan bij Extinction Rebellion. Sinds lange tijd hadden we weer een principiële club, die gedreven werd door geweldloosheid. Verschillende groene NGO’s zagen hoe die formule hun leden deed verdwijnen en daarmee hun inkomsten. Hun draagvlak sprong over naar een club die volledig sociaal en gelijkwaardig was georganiseerd. De methode van XR bleek effectief, juist zonder bedrijfsmatige organisatie of een callcenter dat het bel-me-niet-register omzeilt om een dagelijkse target in abonnementen te halen.

Omdat XR geen traditionele parlementaire lobby heeft, houden ze het meest afstand tot de zittende politieke macht in parlement en regering. Het brengt in de beeldvorming een speciale positie met zich mee, die van de buitenstaander, de nobele strijder. Dat is aantrekkelijk, omdat die authentiek overkomt. Door een langetermijnplanning van burgerlijke ongehoorzaamheid en acties als het bezetten van de A12, kon de organisatie steeds verder bouwen aan hun maatschappelijke steun.

Geweldloosheid heeft vaker in de geschiedenis bewezen een succesvolle formule te zijn om onrechtvaardigheid te doorbreken. Echter, de laatste tijd is de eenvoud van de boodschap gecompliceerd geraakt door een afgedwaalde tak die andersoortige acties is gaan ondernemen. Het roze spuiten van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat of de A10 bezetten naast een gebouw waar de ING Bank allang niet meer huist, deed ook mij fronsen. Verder heeft een verbinding met de belangrijke protesten tegen de oorlog in Gaza het principe van geweldloosheid eveneens aan zuiverheid ingeboet. Vast niet zo bedoeld en wellicht onverwacht, maar de rellen bij universiteiten hebben zowel het begrip voor klimaatacties als voor de vredesbeweging voor het Midden-Oosten geschaad, terwijl onderlinge verbindingen van bewegingen juist elkaar hadden kunnen versterken.

Ook binnen mijn eigen politieke partij, de Partij van de Arbeid, zie ik de worsteling met het willen tonen van daadkracht en binnen de grenzen van geweldloosheid moeten blijven. Men vergeet daarin geregeld dat woorden net als fysieke daden agressief kunnen zijn. Nota bene was dat bewustzijn een van de principes van XR. Het gebruik van schuttingtaal op de eigen protestborden gaat een duidelijke grens over. Ook de slogan “people versus polluters” van Greenpeace, impliceert dat leden van de milieubeweging geen vervuilers zouden zijn en de mensen die hun brood verdienen in de industrie geen mensen zouden zijn. Dat vijanddenken brengt ons zeker niet dichter bij de oplossing, maar creëert een nieuw probleem, namelijk het polariseren van een samenleving in plaats van een strijd op de inhoud. XR probeerde die polarisering oorspronkelijk juist uit te bannen door niet met het morele vingertje te wijzen richting mensen die bijvoorbeeld toch een plastic waterflesje dragen. Het samen doen en een open, welkome beweging zijn, dat was wat mij vorig jaar zo aansprak.

De milieubeweging van dertig jaar geleden herinner ik mij als veel ludieker. Ik was daarom blij dat ik een foto zag van een meisje met haar treffende boodschap bij de laatste klimaatmars. Zij had een bord geschilderd met een bij, een vlinder en een bloem: “De aarde is niet van ons alleen”. De verschillende organisaties waaruit de milieubeweging bestaat, zouden die stelling ook als leidraad mogen gebruiken. De beweging is niet van één club met een beperkte overtuiging, maar is pas succesvol als die een warm welkom biedt voor alle steun die zo hard nodig is. Ook voor de accountants aan de Zuid-As die bij de laatste klimaatmars louter als vijanden werden weggezet. De mars organiseren op een werkdag, zodat alleen rijkere mensen het zich konden veroorloven een dagje vrij te nemen om mee te lopen, trof waarschijnlijk nog minder zijn doel. En zeker niet het beoogd kantoorpubliek. Vrijdag is namelijk een thuiswerkdag. Behalve voor de schoonmakers.

Het gemiddeld uurloon van een schoonmaker is €13,54. Gaan we het binnenkort weer over hebben.