De klerken van Trump

Toen Trump bijna vier jaar geleden president werd, werd de kans dat hij zijn ambtsperiode zou volmaken door de bookmakers laag ingeschat. Ook ik verwachtte dat hij inmiddels door het zelfreinigende vermogen van het Amerikaanse politieke systeem — de checks and balances — uit het Witte Huis zou zijn verwijderd. Ik rekende erop dat het Amerikaanse justitiële systeem Trump ter verantwoording zou roepen, dat een meerderheid van senatoren, ongeacht politieke kleur, tot de conlusie zou komen dat het genoeg was geweest; dat geldschieters de haat en verdeeldheid zaaiende Trumpcampagne niet langer zouden willen steunen; of dat de kiezers Trumps incompetentie en leugenachtigheid de rug zouden toekeren. Wat is er mis gegaan?

Aan Trump heeft het niet gelegen. Hij heeft zich driedubbel bewezen als de sociopathische, bestuurlijk onbekwame en moreel bankroete leider die hij altijd al was. Wat de bookmakers en ik vier jaar geleden totaal verkeerd hebben ingeschat, is niet zozeer de volslagen ongeschiktheid van Trump, maar de bereidheid van een kliek van consorten om het Trump-presidentschap, ongeacht bestuurlijk falen en evidente overschrijding van alle normen, drijvend te houden. Zij hebben een beheersbaar probleem — de presidentsverkiezing van een incompetente clown met psychologische issues — laten uitmonden in een algehele crisis van een van de oudste democratieën van de wereld.

Wie zijn die enablers die het Trump presidentschap in stand houden? Wie zijn die “klerken” om een algemenere term uit een recent boek Twilight of Democracy (2020) van historica Anne Applebaum te gebruiken — met de bewuste verwijzing naar de etymologische wortel “clerus,” lagere geestelijken — die zich dagelijks inzetten om de gebreken en tegenstrijdigheden van Trump en zijn 21 ste eeuwse soortgenoten glad te strijken? Volgens Applebaum is het probleem van deze tijd niet zoals in de vorige eeuw de lokroep van het totalitarisme, maar het overal opborrelen van opportunisten en tweederangs politici die de instituities van de democratische rechtsstaat bejegenen met cynisme en ressentiment en die de opkomst van autoritaire leiders aangrijpen als een carrièrekans. De grote totalitaire leugens van de 20 ste eeuw — het communisme, fascisme en nationaal-socialisme — hebben definitief afgedaan. Ze hebben plaatsgemaakt voor de middelgrote leugens, sociale media hypes en internet memes van de autoritaire leiders van de 21 ste eeuw. Denk bijvoorbeeld aan de leugen van Viktor Orban (ook in Nederland populair), dat de joodse miljardair George Soros achter de schermen alle touwtjes in handen heeft in Hongarije en dat Orban met zijn Fidesz-beweging de vrijheid van Hongaren beschermt. Of denk aan de “leugen van Smolensk” van zijn Poolse collega Jaroslaw Kaczyński, de complottheorie dat achter het vliegtuigongeluk waarin zijn tweelingbroer de toemalige Poolse president Lech Kaczyński omkwam een sinister politiek complot schuilgaat om Polen te knechten. De animerende leugen van Donald Trump is dat Barack Obama geen echte Amerikaan was en dat deze bedrieger — waar is zijn geboorteakte? — de belangen van de Verenigde Staten heeft verkwanseld en Amerika ernstig heeft verzwakt. (Een leugen die nu op Kamela Harris wordt losgelaten. Is zij wel een echte Amerikaanse burger, of wordt straks achter de seniele “sleepy Joe” Biden de werkelijke macht uitgeoefend door een bedriegster.) Deze dolkstootlegendes zouden niet zoveel kracht en invloed uitoefenen als ze niet door een trouw kader van loyale volgelingen, de klerken, in weerwil van logica en feitelijk bewijs, constant werden herhaald en bekrachtigd.

Het is schokkend te zien hoever de Trump-klerken bereid zijn te gaan in de ondersteuning van hun boegbeeld. Minister van Buitenlandse zaken, Mike Pompeo, is een gewillige loopjongen voor de president en voert een desastreus buitenlands beleid dat vooral gericht lijkt op het terugdraaien van alle initiatieven van Obama ongeacht de consequenties. Zo is de op verdragen en regels gebaseerde liberale wereldorde waaraan niet alleen Obama maar de hele westerse wereld sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gewerkt in een paar jaar om zeep geholpen. Daarvoor in de plaats is een chaotische wereldorde gekomen die wordt geïnformeerd door America First en de binnenlandse electorale overwegingen van Trump.

Minister van Justitie, William Barr, heeft de onderzoeken naar Trump’s samenwerking met de Russen en zijn duistere financieën — het Mueller-onderzoek en de lopende onderzoeken van openbare aanklagers in Washington D.C. en de staat New York — effectief geneutraliseerd. Lastige openbare aanklagers zijn vervangen en zaken tegen Trumps handlangers zijn stopgezet. Veroordeelde wetsovertreders als Trumps oud adviseur Michael Flynn, en Trumps handlanger in duistere politieke kunsten, Roger Stone, gaan inmiddels vrijuit, terwijl Barr een onderzoek is gestart naar de mogelijke criminaliteit van al deze afgelaste onderzoeken naar Trump en de mensen die erbij betrokken waren — ongefundeerde hallucinaties uit het Trump kamp. Dat is de wereld op zijn kop en een stap die in Orbans Hongarije niet zou misstaan.

De meest belangrijke klerk van allemaal is op het moment echter hoofd van de posterijen, Louis Dejoy. Aanvankelijk leek hij vooral een onvervalste zakkenvuller. Dejoy heeft een miljoenenbelang in XPO logistics, een concurrent van de US Postal Service waar hij nu leiding aan geeft. Hij is grootschalige en onnavolgbare hervormingen aan het doorvoeren die de posterijen in chaos hebben gestort en grote vertragingen hebben opgeleverd. Daarmee roept hij op zijn minst de verdenking van belangenverstrengeling over zich af. Het lijkt de US Postal Service rijp te maken voor privatisering, iets waar de Republikeinen al langer op aansturen. Maar het is vooral de rol die de posterijen in de verkiezingen gaan spelen die Dejoy momenteel een cruciale figuur maken. Door Trumps labbekakkerige aanpak van de Covid-19 epidemie zullen de posterijen een belangrijke rol in de verkiezingen gaan spelen. Met een oplaaiende epidemie is het simpelweg voor veel mensen een te groot risico om in een stemlokaal te gaan stemmen, en stemmen per post zal een belangrijk alternatief zijn. Trump ziet daarin een gouden mogelijkheid om twijfel te zaaien over de verkiezingen en een overwinning te claimen, iets wat hij in recente media optredens min of meer openlijk toegeeft. Als het een rommel is bij de posterijen, hoe kan iemand dan vertrouwen op het verkiezingsresultaat?

We gaan een aantal spannende maanden tegemoet en een goede afloop is niet verzekerd. Toegegeven, de VS heeft al eerder met wilde politieke bewegingen te maken gehad en een grote meerderheid van het Amerikaanse electoraat heeft zich inmiddels waarschijnlijk tegen Trump gekeerd. Niettemin, grote groepen republikeinense kiezers blijken geen problemen te hebben met het nauwelijks verhulde racisme van Trump, bedroevend weinig republikeinse politici hebben zich openlijk tegen Trump gekeerd en zijn kennelijk tot iedere vuile truc bereid om ondanks de tanende populariteit onder de kiezers aan de macht te blijven en Trump heeft veel klerken op de juiste plaats om ontwikkelingen naar zijn hand te zetten. Laten we hopen dat de Amerikaanse Republiek in 2020 Trump overleeft.