De klant was ooit koning

De klant was ooit koning. Mijn moeder vertelt er wel eens over. Haar klacht over een fluitketel leverde in de jaren ’80 twee nieuwe fluitketels op EN twee fruitmanden EN twee lange excuusbrieven. Twee van alles, omdat zowel de winkelier als de fabrikant door het stof gingen en haar wilden laten weten dat ze ertoe deed, als klant.

Koninklijk, zo’n behandeling.

Nou ben ik geen grote afnemer van producten of diensten. Kledingmerken, speelgoedwinkels, de vlees- en zuivelindustrie; aan mij verdienen ze weinig want ik consuminder. Hergebruik spullen, eet kliekjes, vermaak kapotte kleren en scharrel over tweedehandsmarkten.

Helemaal op de uit de Verenigde Staten overgewaaide feestdagen voor de commercie ben ik heel goed in het m’n hand op de knip houden. Halloween hebben we net gehad. Vlak voor ons eigen snoepfestijn voor kinderen, Sint-Maarten, werden argeloze consumenten verlokt tot het kopen van griezelige verkleedkleren en veel snoep.

Nu is het dan Zwarte Vrijdag, voor de Amerikanen vaste prik na hun dankzeggingsdag. Op Thanksgiving zijn ze dankbaar voor het eten dat dagelijks op tafel komt, delen ze zoete aardappelen met mensen die het minder hebben en herdenken ze de vroege 17 e -eeuwse jaren toen pelgrims konden oogsten dankzij de vrijgevigheid van de oorspronkelijke bevolking.

Al jaren is de vrijdag na de vierde donderdag in november koopjesdag. Gympen, telefoons, hoodies, meubels, kiloknallers, trouwjurken, nachtkastjes; je kunt het zo gek niet verzinnen of het wordt tegen stuntprijzen aangeboden. De dag markeert het startmoment voor het naleven van de kerstgedachte: kopen, kopen, kopen.

Wat wij met deze feestelijkheden te maken hebben weet ik niet. Wij doen liever niet aan kerstinkopen voordat de Goedheiligman is vertrokken, dacht ik. Maar díe traditie is kennelijk minder belangrijk om in stand te houden. Overal kom je de advertenties tegen voor Zwarte Vrijdag-koopjes. De korting is veel minder spectaculair dan hoe de Amerikanen het aanpakken maar de kooplust wordt er evengoed mee aangewakkerd. De Nederlandse consument laat zich verleiden tot aankopen die onnodig waren tót de 10% kortingssticker erop geplakt werd.

Ik houd m’n poot stijf en koop ook vandaag niks nieuws. En straks met Valentijnsdag doe ik ook niet mee. Maar het raakt me dat de bedrijven waar ik wel producten en diensten afneem, niet hun best doen om me te behouden als klant.

Bij m’n telefoonprovider betaalde ik na jaren van trouw verlengen meer en kreeg ik minder dan vrienden met hetzelfde abonnement. Ik trok de stoute schoenen aan, die nodig zijn om voor jezelf op te komen, en informeerde naar de mogelijkheden om hetzelfde voordeel te krijgen, onderdrukte de neiging om mijn connecties bij BNNVARA te benoemen, maar voegde wel toe dat ik anders naar de concurrent zou gaan om geen dief te zijn van m’n eigen portemonnee. De reactie van telefoonproviderjongen: ‘dat moet u dan maar doen’. Dat. Moet. U. Dan. Maar. Doen.

De autoverzekering dan. Na een administratiefout kreeg ik geen oplossing te horen of sorry, maar: ‘dan neemt u toch een ander?’ En bij de uitvaartverzekering hielden ze me ook niet tegen toen ik dreigde op te stappen als ik mijn premie en dus ook mijn toekomstige begrafenis niet kon versoberen. Het kan ze werkelijk waar niets schelen of ik blijf of ga. Heel anders dan de ervaring van m’n moeder. Er was toen in de hele stad maar één warenhuis met misschien drie of vier verschillende fluitketels in plaats van het multiversum aan winkels en merken waaruit wij vandaag de dag uit kunnen kiezen. Voor mij maar ook voor hen tien, honderd, duizend anderen.

De klant was ooit koning. Maar kunnen we nu zo langzamerhand die uitdrukking op een tegeltje zetten en in het museum hangen, als herinnering aan lang vervlogen tijden? Toen je 2,48 nog met een rijksdaalder afrekende en 2 cent terugkreeg, Hilversum 3 nog niet bestond en de telefooncel voor íedereen een kwartje per minuut kostte.