De Islamitische Republiek Iran is de grote verliezer

De afgelopen maanden zijn rampzalig geweest voor de Islamitische Republiek Iran. Door verschillende acties van Israël en diens bondgenoten heeft Iran zware klappen te verduren gehad. Recente gebeurtenissen illustreren niet alleen het falen van Iran om effectief te reageren, maar ook de precaire positie waarin het regime zich bevindt. We zien de neerwaartse spiraal van een zelfbenoemde grootmacht die ooit haar invloed tot ver buiten haar grenzen liet gelden, maar nu gedwongen is toe te kijken hoe de kaarten zich tegen haar keren.

In juli dit jaar werd de dood van Ismail Haniyeh, een van de belangrijkste leiders van terreurorganisatie Hamas, een zware slag voor Iran. Haniyeh was nauw verbonden met Teheran en zijn dood symboliseerde een directe aanval op de invloedssfeer van Iran. Eerder dit jaar viel Israël ook een diplomatieke post van Iran aan in Syrië, een cruciaal gebied voor de Iraanse proxy's en hun pogingen om hun macht in de regio te projecteren. Alsof dat nog niet genoeg was, verloor Iran twee dagen geleden een andere belangrijke bondgenoot: Hassan Nasrallah, de leider van terreurorganisatie Hezbollah, werd gedood bij een aanval.

Deze reeks verliezen heeft Iran in een ongemakkelijke positie geduwd. Hun leiders staan nu voor een moeilijke keuze, waarbij elke optie de geloofwaardigheid en de toekomst van het regime verder kan ondermijnen:

1. Niets doen en hun bondgenoten vragen zich ook koest te houden, is wellicht de veiligste keuze op korte termijn. Hezbollah kan zich dan hergroeperen en herstellen van de recente nederlagen. Maar door niets te doen, zal Iran zijn reputatie als onverzettelijke tegenstander van Israël verliezen. Het risico is dat Iran er zwak uitziet, wat niet alleen zijn regionale invloed schaadt, maar ook zijn binnenlandse autoriteit ondermijnt.
2. Hun proxygroepen vragen om aan te vallen, zonder dat Iran zelf direct betrokken is, zou als een halve maatregel worden gezien. Hoewel dit hen in staat zou stellen Israël symbolisch te straffen, zou het ontbreken van een directe Iraanse betrokkenheid het beeld versterken dat Teheran niet in staat is de leiding te nemen in het conflict. Dit kan de loyaliteit van hun bondgenoten doen wankelen en Iran nog verder isoleren.
3. Directe vergelding tegen Israël door middel van een grootschalige aanval lijkt de meest agressieve optie. Maar een dergelijke zet zou Iran in een volwaardige oorlog storten, niet alleen met Israël, maar ook met diens bondgenoten, waaronder de Verenigde Staten. Iran weet dat een grootschalige oorlog destructief zou zijn, niet alleen voor de regio maar vooral voor zichzelf. Economisch, militair en politiek zou Iran uit zo'n conflict als grote verliezer komen, en de gevolgen zouden decennialang voelbaar zijn.

Wat Iran ook kiest, het ziet er somber uit voor het regime in Teheran. De echte vraag is hoe dit zich intern zal ontwikkelen. Gaan de hardliners deze verliezen aangrijpen om hun greep op de macht te versterken, met de belofte van vergelding en herstel van de nationale trots? Of zal het voortdurende gezichtsverlies leiden tot een bredere interne onrust, waarbij de Iraanse bevolking, die al worstelt met economische problemen en politieke repressie, in opstand komt tegen een regime dat zij nu steeds meer als zwak en ineffectief beschouwen?

De afgelopen jaren heeft Iran herhaaldelijk interne protesten onderdrukt, maar met elke nieuwe golf van onrust lijkt het verzet sterker en ook buiten Iran steeds bekender te worden. Het zou kunnen dat de interne druk op het regime nu toeneemt, nu het volk ziet dat hun leiders internationaal machteloos zijn. De gebeurtenissen in Israël, Syrië en Libanon vormen misschien wel de katalysator voor een nieuwe fase van binnenlandse instabiliteit.

Daarnaast speelt de veranderende geopolitieke context een rol. Iran staat niet alleen onder druk van Israël, maar ook van Saoedi-Arabië, dat zijn invloed in de regio aan het uitbreiden is. De recente normalisatie van de betrekkingen tussen Israël en Arabische landen, zoals de Abraham-akkoorden, duwen Iran verder in een hoek. Dit versterkt de isolatie van Iran in de regio, waardoor zijn strategische positie verder verzwakt. En we moeten ook niet vergeten: de erbarmelijke economische situatie maakt dat een overgrote meerderheid van de bevolking van Iran snakt naar het einde van dit regime.

Iran heeft in het verleden vaak teruggeslagen met asymmetrische oorlogsvoering, maar de vraag is of deze tactiek nog steeds effectief is in een tijd waarin zijn belangrijkste bondgenoten wegvallen en zijn regionale positie afbrokkelt. De tijd zal ons leren hoe deze situatie zich zal ontwikkelen, maar één ding is zeker: de Islamitische Republiek Iran is nu de grote verliezer.