De islam zien als de radicaliteit van het kwaad en verder onze ogen sluiten

We lijken aan de vooravond van een wereldwijde catastrofe te staan. Het is te hopen dat het te voorkomen is, maar ik vrees met grote vreze. Israël permitteert zich onder de noemer ‘zelfverdediging’ met steun van vrijwel alle westerse overheden een massaslachting aan te richten in Gaza en inmiddels jagen Israëlische soldaten en kolonisten ook op de Westelijke Jordaanoever Palestijnen uit hun huizen en over de kling. Ondertussen stuurt Amerika vliegdekschepen met straaljagers en materieel om de Palestijnen te bedreigen en dreigt Iran zich er militair mee te gaan bemoeien als Amerika daar niet snel mee stopt.

Het is een lekker zooitje. Dit is geen weg die leidt naar een aards paradijs. Dit is een pad naar de hel. Ik ben er niet gerust op. En als ik heel eerlijk ben weet ik niet eens meer zeker of de staat Israël ‘nou eenmaal een onomstotelijk feit’ is, zoals mensen nu veel zeggen. De verbazing over het ontstaan van de staat Israël groeit en de verontwaardiging over wat de Arabieren al decennialang is aangedaan daarmee ook. In het verhaal van ‘de andere kant’ heeft een groep zionisten ruim honderd jaar geleden hun land geclaimd, dit land vijfenzeventig jaar geleden van de (westerse) internationale gemeenschap ‘gekregen’ en dit land sindsdien verder uitgebreid. Daarbij werden en worden de oorspronkelijke bewoners verdreven en onderdrukt en kunnen zij nergens op steun of bescherming rekenen. De VN schiet hen niet te hulp, het Internationaal Strafhof in Den Haag geeft nul op rekest en als ze op een gewelddadige manier aandacht vragen voor het onrecht, staan westerse regeringsleiders in de rij om dat gedrag te veroordelen zonder verder in te grijpen of bescherming te bieden. Vanzelfsprekend zijn aanslagen verschrikkelijk en ze zouden wellicht onnodig zijn als andere manieren van communiceren – hulpvragen of naar het Strafhof gaan – effect hadden gehad.

Deze mensen krijgen nu nauwelijks een stem en als ze hun stem kunnen laten horen, worden ze uitgemaakt voor antisemiet of terrorist. Dat laatste is heel hardnekkig. Afgelopen week belandde ik geregeld in discussies waar Hamas, Palestijnen, moslims, Arabieren en terroristen naar willekeur door elkaar werden gebruikt. Zo hoorde ik iemand zeggen dat alle Palestijnen terroristen zijn die uitgemoord moeten worden. Er was zelfs iemand die beweerde dat alle mensen die zondag in Amsterdam meeliepen bij de demonstratie tegen het geweld in Palestina, zo’n vijftienduizend mensen, terroristen zijn. Bij wie zullen dingen zegt moet de moslimhaat, of islamfobie, wel erg diep zitten. Ik vind het pijnlijk, kortzichtig en gevaarlijk. Sinds Hannah Arendt hebben we het steeds over de banaliteit van het kwaad, maar hier wordt het kwaad (weer) radicaal gemaakt. Alsof alle moslims monsters zijn die moeten worden uitgeroeid.

En natuurlijk zie ik naast de groeiende moslimhaat ook het groeiende antisemitisme. De haat- en wraakgevoelens zijn er aan beide kanten. En ik zie ook hoe het geweld ook elders in de wereld oplaait met aanslagen, bedreigingen en treiteringen als in Frankrijk, Duitsland, de Verenigde Staten en België. Mijn maag draait daarvan om. Dit krijg je als politici dwaze keuzes maken waarmee ze groepen mensen diskwalificeren, uitsluiten en tegen elkaar opzetten. Dan gaan mensen hun frustratie naar elkaar uiten en plavei je een weg naar een burgeroorlog. Ook hier geldt dat dit geweld voorkomen had kunnen worden als andere vormen van communicatie effect hadden gehad. We sluiten echter mensen uit en willen hen niet zien en horen, waardoor zij zich als radicale ander tegenover ons opstellen.

Nu zijn we dikwijls doof voor andere mensen, andere meningen en zelf voor feiten. Mogelijk doordat wat zij zeggen niet in ons wereldbeeld past. Vaak gaan onze oren en ogen pas later open. Zo ging dat ook met Nelson Mandela. Hij werd internationaal gezien als een dwarse opstandeling die zijn gevangenschap op Robbeneiland van achttien jaar verdiende en pas later werd als de held beschouwd die een eind had gemaakt aan de apartheid in Zuid-Afrika. Met vrijwel elke vrijheidsstrijd gaat dat zo. Soekarno was voor Nederland een staatsvijand terwijl hij de Indonesiërs wilde bevrijden van hun kolonisator, de Zapatista’s in Mexico werden guerrilla’s genoemd terwijl ze opkwamen voor hun eigen land en inkomen tegen de neoliberale greep van met name de Verenigde Staten die hun bestaanszekerheid bedreigde en ook socialisten en vakbondsleiders werden overal zwart gemaakt omdat ze betere lonen en betere werkomstandigheden eisten. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Wie een ander geluid laat horen dan de gevestigde orde heeft het zwaar en het duurt vaak even voordat de gevestigde orde door heeft dat de zogenaamde opstandelingen eigenlijk opkomen voor goede zaken als vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Die doofheid voor het verhaal van de ander geldt niet alleen tussen de inwoners van verschillende landen onderling. Ik schreef eerder over de BRICS-landen, hoe zij uitbreiden, omdat ze de dominantie van met name de VS zat zijn. Al Jazeera zond de afgelopen dagen toespraken uit van ministers uit Brazilië en Rusland die zich helder uitspreken tegen de op handen zijnde operatie in Gaza en pleiten voor vredesonderhandelingen. Die resolutie van Rusland daarvoor is inmiddels verworpen door de Veiligheidsraad. Het is nu wachten op wat Brazilië voor elkaar krijgt. Ook liet Al Jazeera items zien over het feit dat Hamas de hulp heeft ingeroepen van de VN en dat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken is aangeklaagd wegens het meewerken aan etnische zuiveringen en het verbannen van een heel volk. Daar horen wij in Nederland niets of nauwelijks iets van op onze nieuwskanalen. Dat past misschien niet in het beeld dat wij van Hamas en Iran, en wellicht zelfs van Arabieren in het algemeen, moeten hebben. Wat daar achter zit weet ik niet. Mogelijk moeten mensen uit het Midden-Oosten gepresenteerd worden als het radicale kwaad en mag er daarom geen enkele nuancering tot ons doordringen. Maar er speelt dus van alles bij de leiders van de BRICS-landen. We kunnen straks een blok van Zuid-Afrika, Qatar, Iran, Rusland, India, China en Noord-Korea tegenover de Europese Unie en Amerika krijgen. Dat zou kunnen leiden tot een verschuiving van de macht die grote gevolgen voor ons heeft. We horen daar maar weinig over van onze politici en journalisten.

Het kan dus zelfs zo uit de hand lopen dat het bestaan van de staat Israël niet langer zeker is. In de Verenigde Staten en de Europese Unie wordt dit onzin genoemd. Daar ziet een overgrote meerderheid de staat Israël na vijfenzeventig jaar als een voldongen feit en roepen ze dat de verschillende volkeren maar moeten leren samenleven. Het liefst met een tweestaten oplossing. Vanuit westers perspectief klinkt dat misschien redelijk, maar de oorspronkelijke bewoners vinden dat ze er dan nog altijd bekaaid afkomen. Ze moeten immers grond delen dat ooit helemaal van hen was. Zij zien zionisten als een groep idealisten die met steun en bescherming van Amerika hun land mogen koloniseren en daar vervolgens wetten invoeren die hen tot tweederangsburgers in eigen land maakt. Dit proces is al decennialang bezig en de woede en machteloosheid daarover heeft inmiddels een kookpunt bereikt.

Ik kan me dan ook indenken dat de Arabische wereld zich niet (meer) neer gaat leggen bij een Joodse staat in hun midden. De redenen daarvoor zijn zoals gezegd divers:

1. De zionisten worden liever geen kolonisten genoemd, maar presenteren zich (ook in het narratief van het Westen en het oorspronkelijke idee van Theodor Herzl uit 1897) als vluchtelingen die na eeuwen van antisemitisme, en later de holocaust, een veilig heenkomen zochten. Deze Jodenvervolging speelde echter grotendeels in Europa, waardoor Arabieren zich in toenemende mate afvragen waarom zij een Europees probleem moeten oplossen.
2. Dit eerste wordt nog eens versterkt doordat Europa steeds intoleranter wordt tegen vluchtelingen van elders. Europese landen dreigen hun grenzen dicht te gooien en pleiten voor opvang in de regio. Dat beleid kunnen de Arabische landen overnemen. Zeker omdat ze zien dat met name Amerika met (mislukte) interventies in Libië, Irak en Afghanistan voor destabilisatie in de regio heeft gezorgd waardoor enorme vluchtelingenstromen opgang zijn gekomen. Ze zien dus duidelijk hoe er in de huidige vluchtelingencrisis en de vlucht van de joden, met twee maten wordt gemeten.
3. Vooral de huidige Israëlische overheid gedraagt zich ondanks het verhaal over slachtofferschap, tegenover het narratief van kolonisatie, niet als vluchteling. Sterker nog, deze Israëliërs worden steeds radicaler en maken van Israël een Joodse staat waarin andere bevolkingsgroepen tot tweederangsburgers worden met andere rechten. Zo’n vorm van nieuwe apartheid wordt niet gepikt. Ook niet door veel Israëliërs. Zij gingen de afgelopen maanden dan ook massaal de straat op om tegen Netanyahu en zijn regering te demonstreren. De Israëlische aanpak wordt eerder gezien als ouderwets kolonialisme, waarbij de kolonisator maar weinig begrip en empathie heeft voor de inheemse bevolking. Zoals Anja Meulenbelt in haar boek ‘kwart over Gaza’ schrijft, gaan de zionisten ook tegen de tijdgeest in. Bevrijdingsbewegingen in derdewereldlanden gooien hun koloniale overheersers eruit en Israël gooit juist de inheemse bevolking eruit.
4. Arabieren verliezen door de sterke pro-Israëlische lobby, en de onvoorwaardelijke steun van Amerika aan Israël, steeds meer greep op de regio. Daar willen ze vanaf. Door de opkomst van BRICS-landen zien ze een mogelijkheid de westerse dominantie (en arrogantie) een halt toe te roepen.

Zo kan ik nog wel even doorgaan. Ik zou bijvoorbeeld nog in kunnen gaan op de immense haat tegen moslims en hoe die mogelijk al vanaf de eerste kruistocht van paus Urbanus II in 1095 in het Europese DNA zit. We vinden het prima dat moslims als gastarbeiders voor ons werken, maar verder vinden we ze barbaars, primitief en achterlijk. Deze vooroordelen komen vooral tot uiting als we te maken hebben met een vluchtelingenstroom of bij catastrofes als nu in Palestina. Dan durven mensen openlijk te zeggen dat iedereen met een Arabisch uiterlijk een verkrachter, gelukszoeker én terrorist is. Die ontmenselijking, aan beide kanten, neemt steeds grotere en dus zorgelijke vormen aan.

Mijn hoofd loopt ervan over en krijg maar niet helder waarom ik het geweld zo verschrikkelijk oneerlijk en onrechtvaardig vind. Ik denk na over de barmhartige Samaritaan, over naastenliefde, over vooroordelen, veroordelen en oordelen aan de voorzienigheid overlaten. Ik dacht na over de ander je wang toekeren, over zeventig maal zevenmaal vergeven, het gebod ‘gij zult niet doden’ en hoe weinig waarde wij aan dit alles hechten als het ons even niet uitkomt. Ik dacht aan de wraak die genomen wordt voor de wraak die al genomen is. Aan die ruim honderd jaar durende spiraal van geweld. Aan oog om oog, tand om tand en hoe weinig dat met beschaving te maken heeft. Het is te veel geweest. Het verdriet om de onrechtvaardigheid, het hoofdschudden van onbegrip, de woede om de leugens, de angst vanwege de bedreigingen die ik naar mijn hoofd geslingerd kreeg omdat ik nu en dan iets te veel begrip toonde voor de uitzichtloosheid van de Palestijnen en het veroordelende vingertje van Westerse overheden onnodig vond. Ze stelden zich op als straffende ouder, terwijl ze het stampende kind zelf al die tijd aan zijn lot hebben overgelaten. Erkenning voor het leed en het onrecht dat hem is aangedaan zou wellicht passender zijn en een weg naar vrede kunnen openen.

Zo mag ik dat blijkbaar niet zien zonder uitgescholden en bedreigd te worden. Dat is dan maar zo. Het is wonderlijk en zorgwekkend hoe het allemaal gaat. Het ziet er niet best uit en vooralsnog gedragen westerse overheden zich nogal paternalistisch, naïef en ongenaakbaar en wentelen westerse burgers zich in kortzichtige haat en gevoelens van nietsontziende wraak. Ik houd mijn hart vast. Dit kan helemaal fout gaan. Nog meer fout dan het al is.