De hoop van het nieuwe jaar

Het is 1 januari van het nieuwe jaar en dat roept altijd in mij het gevoel van hoop op. Stel je voor dat in de overgang van het oude naar het nieuwe jaar er ook werkelijk iets veranderd zou zijn en dat we een overgang zouden hebben gemaakt van een oude manier van kijken naar de werkelijkheid naar een fundamentele nieuwe manier. Die plots de grote problemen waarmee we op dit moment mee worstelen, in een ander daglicht zouden plaatsen. Is dat wishful thinking? Of zou er toch iets waar kunnen zijn van de mogelijkheid tot vernieuwing, tot transformatie die we als mens hebben, waarbij het oude de voedingsbodem wordt voor het nieuwe? Zoals het afval van de groentes de compost wordt voor nieuwe plantjes. Misschien is de aarde wel zwanger van een nieuw bewustzijn dat als een vlinder uit een rups geboren wordt? Is het zweverig om te denken dat de werkelijkheid niet eendimensionaal is, maar uit verschillende lagen zou kunnen bestaan? En dat je dus vanuit die verschillende lagen naar de werkelijkheid kunt kijken en deze betekenis geven.

Vanaf 2008 en de grote bankencrisis hebben zich verschillende grote crisissen aangediend, die je als signaal zou kunnen zien dat het oude niet meer werkt, de oude manier, het oude narratief zijn grenzen heeft bereikt. Zo zullen veel mensen dat niet zien en probeert men vooral op een oude manier van bovenaf opgelegde oplossingen te bedenken, uit angst voor het onbekende, het nieuwe. Er ontstaat vanuit een toenemende dwingende controle, een verdere verdichting, vernauwing van het oude, op de materie en geld gerichte systeem, waarbij steeds meer mensen het gevoel hebben klem te komen zitten, met de rug tegen de muur. Zowel psychisch als materieel/financieel. Misschien zou je deze klem, deze onvermijdelijke verdichting ook kunnen zien als geboortekanaal, waardoor heen het nieuwe geboren wordt.

Wat is nu precies kenmerkend voor die oude manier van denken, dat oude narratief dat ons als groep met elkaar verbindt? Een van de kenmerken is het naar buiten gericht zijn, het heil, het geluk, maar ook de vijand komt van buiten. Iemand anders buiten onszelf weet wat goed voor ons is, of dat nu de priester, de kerk, de overheid of de hedendaagse wetenschap is. Een ander belangrijk kenmerk is dat de groep/het systeem en het overleven van de groep centraal staat. Als de groep niet overleeft, overleef je niet als individu. Voor mijn gevoel staan we wat dat betreft echt op een evolutionair kruispunt, namelijk slaan we de afslag in van een verdere verdichting van het dwingende groepsdenken met bijvoorbeeld het transhumanisme als toekomstbeeld (lees Yuval Harari) of nemen we de afslag van de sprong naar een nieuwe manier van naar de werkelijkheid kijken. Die gepaard gaat met veel niet weten, immers de controle vanuit het denken wordt losgelaten, met onzekerheid, maar wel met de innerlijke overtuiging dat deze overgang de enige manier is om uit deze vernauwing te komen. Deze innerlijke overtuiging is de basis voor deze overgave aan het nieuwe en doorbreekt de angst, de grote angst om af te wijken van de groep, van het oordeel van de groep. Gaan we dus de weg van de toenemende controle of die van de overgave?

Wat is nu de brug tussen dat oude en dat nieuwe? Misschien is wel het belangrijkste van deze evolutionaire verandering dat we het denken vanuit de groep, het denken vanuit kapitalisme, socialisme, communisme, liberalisme en alle varianten daarop loslaten. Veel van deze ismen proberen een antwoord te vinden op het lijden in onze wereld, deze wereld te redden vanuit groepsdenken, de reddersdriehoek. Werkelijke vernieuwing of transformatie begint bij het individu, niet bij de groep of het collectief. Deze vernieuwing kan niet van buiten of van bovenaf worden opgelegd, die komt van binnenuit. Onze binnenwereld maakt een essentieel onderdeel uit van de werkelijkheid waarin we leven. Misschien wel het belangrijkste deel, ook al zijn de meeste mensen naar buitengericht en hebben geen tot weinig contact met hun binnenkant. Transformatie van oud naar nieuw begint bij de individuele ervaring dat het oude niet meer past, de oude jas niet meer past, pijn doet, klem gaat zitten. De neiging vanuit het oude overlevingssysteem is dan om deze pijn, deze klem te vermijden, zoals we ook collectief doen, maar uiteindelijk wordt ingezien, wordt ontdekt dat het enige antwoord van binnen zit. Dat is het moment dat we vanuit innerlijke overgave contact maken met de nieuwe wereld, dat nieuwe bewustzijn, dat begint in onszelf. Een ervaring, een aanraking van onvoorwaardelijke liefde, van waarheid, van weten. Daar waar we vanuit het oude denken afgescheiden waren van onze kern, wordt hier op individueel niveau dit contact met ons hart, met ons geestelijk deel hersteld. Zo zou je kunnen zien, dat alles wat ons in de buitenwereld overkomt, uiteindelijk leidt tot deze wezenlijke ervaring. Het zet onze wereld op zijn kop. Althans, het beeld dat we van onze wereld hadden. Ik geloof dat dit innerlijk transformatiepunt een evolutionair punt is, onderdeel is van ons mens-zijn. Ook al gebeurt dit vanbinnen, onzichtbaar voor de schijnwerpers van de uiterlijke wereld. Het zou mooi zijn als hier wetenschappelijk onderzoek naar wordt gedaan, al is dat vanuit het oude, op de materie gerichte bewustzijn niet zo logisch, omdat de wereld daarin als eendimensionaal, als enkel materieel wordt gezien. Meten is weten. Als je doodgaat en je lichaam sterft, houdt het leven op. In dat narratief zitten we vast. Na de Verlichting hebben we het holisme van de middeleeuwen en de renaissance achter ons gelaten en vanuit ons narratief wordt dit algemeen beschouwd als een vooruitgang. Ik denk dus ik ben. Het is die louter rationele benadering van de werkelijkheid waarin we nu vastlopen.

Ik vind het hoopvol dat we de oplossing, het geluk, het heil niet enkel buiten onszelf hoeven te zoeken, niet afhankelijk hoeven te zijn van de politieke leiders zoals we die op dit moment kennen. Ik vind het hoopvol dat de voor velen beklemmende hedendaagse werkelijkheid een katalysator kan zijn voor contact met onze binnenkant. Daar zit onze diepere individualiteit, onze diepere autonomie en tegelijkertijd de verbinding met het geheel, met andere mensen, met de natuur. Daar ben ik wel in de wereld, maar niet van de wereld. Dat vertelde een vriend tijdens een wandeling door het bos. Hij kreeg tijdens een lange autorit de ingeving dat hij zijn eigen voetstappen moest volgen, zijn eigen weg moest gaan en niet die van een ander. En dat op deze weg de hulp aanwezig is, die hij nodig had en dat hij daar om kon vragen. Hoop is veel dichterbij dan we denken. Dat wens ik iedereen in 2023 toe.

cc-foto: Christoph Schütz