De Hoop Scheffer: ‘De Europese Unie kan niet verder op de huidige voet’

De Europese Unie kan pas uitbreiden met nieuwe lidstaten nadat ze grondig is hervormd. Dat zegt oud-minister van Buitenlandse Zaken en voormalig secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer in de podcast Betrouwbare Bronnen.

Hij is het eens met het besluit op de Europese Top in Brussel om Oekraïne en Moldavië perspectief te geven op EU-lidmaatschap. “Ik steun de beslissing, maar weet wel waar we aan beginnen! Je moet je realiseren dat de Europese Unie met Oekraïne en Moldavië - en daar zal het niet ophouden - een totaal andere EU is dan we nu kennen. De EU kan absoluut niet verder op de huidige voet. We moeten naar een fundamentele herziening van wat de EU is, hoe we met elkaar omgaan en hoe we besluitvorming plegen. Je kunt niet Oekraïne een lidmaatschap in het vooruitzicht stellen en dan denken dat het gemeenschappelijk landbouwbeleid overeind kan blijven. Denk ook aan de regionale fondsen. Je kunt geen buitenlands beleid voeren waarin elk land vetorecht heeft.”

Ondertussen moeten kandidaat-lidstaten als Oekraïne en Moldavië al een rol krijgen in het voorportaal van echt lidmaatschap. “Want het zal jaren, waarschijnlijk tientallen jaren duren voordat Oekraïne volledig lid is. Daarom moet je – waar president Emmanuel Macron al een aanzet toe gaf – nadenken over de tussenliggende fase. De EU moet nu niet de fout maken van de NAVO in 2008, dat er een uitspraak wordt gedaan die verder geen inhoud heeft; dat het geen lege huls wordt.”

In 2008 was De Hoop Scheffer NAVO secretaris-generaal. Hij leidde de NAVO-top in Boekarest. Duitsland en Frankrijk waren tegen het binnenhalen van Oekraïne als NAVO-lid. Onder druk van met name de Amerikaanse president George W. Bush verkreeg Oekraïne niettemin dat perspectief.

“Iedereen was de zaal uitgestuurd, behalve de regeringsleiders. En ik hoor Merkel nog roepen tegen de Baltische landen: ‘Sie kritisieren Deutschland? Ich bin Deutschland, Ich bin Deutschland!’ Merkel voerde een keihard gevecht en tot mijn verbazing kwam uiteindelijk toch op papier dat Oekraïne en Georgië NAVO-lid zouden worden. Het compromis was natuurlijk: when pigs fly – met Sint Juttemis. Poetin zei onmiddellijk tegen mij: meneer De Hoop Scheffer, u heeft toch niet het idee dat dit ooit zal gebeuren? De volgende dag zei hij in de NAVO-Ruslandraad: ‘Oekraïne is helemaal geen land, it’s just a territory’.”

De Hoop Scheffer is blij dat Europa inziet dat het zelf veel meer aan defensie moet gaan doen. “Wij kunnen niet als Europeanen iedere keer als er ergens een probleem is op de deurbel van het Witte Huis drukken en tegen de president zeggen: komt u ons alstublieft helpen, want wij redden het alleen niet.”

Bovendien kan in 2025 zomaar Trump terugkeren als president. Of een Trump-kloon. “Mijn grote zorg is dat de Amerikanen zich dan gaan loskoppelen van Europa. Politiek, handelspolitiek, tech en cultureel – het splinternet in plaats van het internet – een volledige ontkoppeling. Dat is niet in ons belang", zegt De Hoop Scheffer. “We moeten samen optrekken, maar Europa heeft wel een eigen positie te bepalen in de multipolaire wereld. De EU is een financieel-economische reus maar politiek gesproken zijn we een puber die moet opgroeien. En militair zijn we een dwerg.”