De historische klimaat-verantwoordelijkheid van Nederland

co-auteur: Arti Indallah Tjakranegara - Humanis Foundation (verbonden aan Hivos)

Aan de vooravond van de COP 28 klimaatconferentie in Dubai bleek dat Nederland een veel grotere historische verantwoordelijkheid heeft voor de opwarming van de aarde dan tot nu toe was becijferd. De Britse denktank Carbon Brief berekende namelijk de historische uitstoot van CO2 in de Nederlandse koloniën. Wat blijkt? Als je die berekening meeneemt, verdrievoudigt de historische uitstoot van het broeikasgas van Nederland. Met als grote boosdoener de ontbossing van grote delen van het toenmalige Nederlands-Indië.

Dit was voor ons, als collega’s bij een Indonesische en Nederlandse mensenrechtenorganisatie, een pijnlijk besef. Het onderstreept de rol van geïndustrialiseerde landen, vaak met een koloniaal verleden, in het tot stand brengen van de huidige klimaatcrisis. Hoe je het ook wendt of keert: Nederland behoort tot de grootste CO2-uitstoters in de geschiedenis. Toch werd in datzelfde Nederland vorige week een politieke partij de grootste die niets op heeft met internationale klimaat-solidariteit. Volgens de PVV moet Nederland uit het VN-klimaatakkoord stappen en moeten alle andere klimaatmaatregelen ook ‘door de shredder’.

Klimaatverandering teistert Indonesië

Dat wringt. In ons werk zien we namelijk hoe klimaatverandering Indonesië teistert. Niet alleen heeft de koloniale houtkap het land ontdaan van gigantische stukken oerwoud, maar de uitgestoten CO2 heeft vervolgens bijgedragen aan een klimaat waarin langdurige droogtes, verwoestende overstromingen en cyclonen Indonesië steeds vaker treffen. Lokale gemeenschappen zien hierdoor hun traditionele inkomstenbronnen opdrogen. Het wordt steeds moeilijker voor boeren om hun gewassen te verbouwen, en tegelijkertijd doet het verlies van biodiversiteit in een opgewarmde zee vissers met lege netten thuiskomen. De stijgende zeespiegel is zeer slecht nieuws voor een toch al zinkend Jakarta. In de hoger gelegen bossen van Borneo wordt ondertussen gebouwd aan een nieuwe hoofdstad, maar het zijn niet de boeren of vissers die daar hun toevlucht kunnen zoeken.

Oproep aan Nederland

Aan het huidige kabinet - en de kabinetten die daarop volgen - de oproep zijn verantwoordelijkheid wel serieus te nemen. Dat kan nu al tijdens COP 28, waar diplomaten en wereldleiders vorige week een akkoord hebben gesloten over de opzet van een internationaal klimaatschadefonds. Dit fonds moet landen zoals Indonesië, die kampen met onomkeerbare klimaatschade, ondersteunen met de gigantische kosten daarvan.

Nu is het de plicht van grote (historische) uitstoters zoals Nederland om ervoor te zorgen dat het fonds daadwerkelijk voldoende gevuld is. Niet met leningen, maar met giften. De leningen waaruit huidige klimaatfinanciering bestaat, duwen arme landen namelijk steeds dieper in de schulden, vooral als er ook nog eens rente op zit.

Lokale gemeenschappen

Zorg er vervolgens voor dat dit geld niet alleen overheden maar ook lokale gemeenschappen weet te bereiken. Net zoals de vissers in Indonesië, bevinden kleine gemeenschappen zich vaak aan het front van het klimaat-geweld. Helaas bevindt dat front zich tegelijkertijd héél ver weg van de onderhandelingstafel in Dubai en de formatietafel in Den Haag. Het zou revolutionair - en broodnodig - zijn als gemeenschappen die huis en haard zien verdwijnen door een klimaatcrisis waar ze zelf heel weinig aan hebben bijgedragen, direct financiële steun kunnen krijgen uit een internationale pot.

Toegegeven, dat is een vergezicht. Vooral in deze tijden van onzekerheid en polarisatie, zowel in Nederland als op het wereldtoneel. En toch vraagt deze ongekende, wereldwijde crisis nu om ongekende internationale solidariteit. Nederland heeft een groot aandeel in de opwarming van de aarde, maar er ligt nu ook de kans om een groot aandeel te hebben in het bewerkstelligen van een duurzame oplossing voor de problemen.

Hugo Schiffers - Hivos
Arti Indallah Tjakranegara - Humanis Foundation (verbonden aan Hivos)