De gemeente heeft de sleutel tot betaalbaar wonen

Door: Mirthe Biemans en Rick van der Zweth

Over een paar dagen wordt er gestemd. De kiezer vindt wonen het belangrijkste thema. En terecht. Want niet alleen wordt de woningnood met de maand erger, de gemeente heeft ook de sleutels in handen om wel te zorgen voor betaalbaar wonen. 

In onze stad, Utrecht, moet je voor een koopwoning een half miljoen neertellen. Op een sociale huurwoning moet je 11 jaar wachten. Ondertussen zucht de stad onder een gebrek aan mensen in de cruciale beroepen. Want voor iedereen die te weinig verdient voor de koopwoning en teveel voor de sociale huur is er überhaupt zo goed als niets. 

Dit is geen resultaat van een natuurwet, maar van beleid. Natuurlijk kan de gemeente weinig doen aan de lage rente die ook prijzen opstuwt. Maar ze hebben wel alle touwtjes in handen om uitwassen tegen te gaan en vol in te zetten op woningen voor mensen in plaats van voor winst. 

Met nieuwbouw is dat het makkelijkst. De gemeente heeft immers alle wettelijke mogelijkheden om te bepalen wat er gebouwd wordt, in welke prijscategorie en hoe lang het daarin moet blijven. Helaas zie je aan de nieuwbouwprojecten vol met dure huur en koop dat de kiezer de gemeente hier best stevig op mag aanspreken. 

De kiezer mag ook verwachten van de gemeente dat die grondspeculatie tegengaat. In de Merwedekanaalzone – een bouwproject van duizenden woningen – in mijn stad werd door grondspeculanten 180 miljoen euro verdiend door de aan- en verkoop van grond voordat dat er ook maar iets op gebouwd was. En de gemeente verdiende er zelf 90 miljoen aan, in plaats van te kiezen voor het belang van betaalbare woningen in de stad. Want wat hier voor de speculant winst is, is voor de toekomstige bewoner een torenhoge huur of koopprijs. De gemeente heeft de wettelijke mogelijkheid om het recht op eerste koop van de grond in te stellen, zelf betaalbaarheid boven winst te verkiezen en grondspeculatie te stoppen. 

Nieuwbouw is maar een klein deel, het gros van de gebouwen staat er al. En die worden lang niet altijd gebruikt. In Utrecht alleen al staat een half miljoen vierkante meters aan woningen en kantoren leeg. Ruimte waar 17.000 mensen zouden kunnen wonen. Het gros daarvan zijn woningen die niet eens omgebouwd hoeven te worden. Maar Utrecht kent geen zogenoemde leegstandsverordening waarmee eigenaren gedwongen worden de gebouwen te gebruiken of anders een huurder aangedragen door de gemeente te accepteren. 

Dan de huisjesmelkers waar naar gewezen wordt als de boeman in deze tijden. In Utrecht wordt ruim 40% van de koopwoningen opgekocht door beleggers, zij drijven de prijzen op en verhuren voor de hoofdprijs. Daarbij is er een groep verhuurders die regels over een redelijke huur, onderhoud en normale bejegening van huurders aan hun laars lapt. In plaats van dat alleen benoemen kan een gemeente ook een opkoopbescherming invoeren. En met een vergunningsplicht voor verhuurders kan er gehandhaafd worden op goed verhuurderschap. 

Hiermee is nog niet eens ingegaan op de sleutelrol van de gemeente in het bestrijden van dakloosheid, zorgen voor leefbare wijken en andere belangrijke woononderwerpen. De kern is dat er geen natuurwet of onzichtbare hand is die de onbetaalbaarheid van het wonen onbedwingbaar bepaalt. Noch hoeven we alleen maar te kijken naar de nieuwe minister op volkshuisvesting. De gemeente heeft een flinke gereedschapskist in handen om te zorgen voor betaalbaar wonen. De kiezer mag eisen dat ze dat doen. 

Mirthe Biemans (Volkshuisvester, Kandidaat raadslid PvdA Utrecht) & Rick van der Zweth (Lijsttrekker PvdA Utrecht)

cc-foto: 7162046