De enige optie is een zakenkabinet
Dit kan verbindend werken, zowel binnen de politiek als daarbuiten.
Wie goed tussen de regels doorleest van de verschillende berichten in de media op dit moment over de nu 6 weken durende formatie, ziet duidelijk dat de gesprekken tussen informateur Plasterk en de vertegenwoordigers van PVV, NSC, BBB en VVD niet gaan leiden tot een stabiel kabinet. Dat had ik eigenlijk een dag voor de verkiezingen al voorspeld.
Het probleem is dat over links regeren ook onmogelijk is en om nu weer verkiezingen te houden, lost niets op. De PVV wordt dan nog groter, als we de huidige peilingen mogen geloven, maar regeren mét de PVV, maar ook dóór de PVV kan gewoon niet. De PVV is een eenmanspartij met een heleboel flying monkeys van Geert Wilders. Dat is voor een schreeuwende oppositiepartij nog geen probleem, maar voor een regeringspartij absoluut niet werkbaar.
De enige optie is een zakenkabinet, wat door Pieter Omtzigt al maanden wordt aangegeven, maar ook door iemand als Maurice de Hond als enige mogelijkheid wordt gezien. Eigenlijk heeft dit alleen maar voordelen. Op de eerste plaats kun je dan op basis van een breed door de Tweede Kamer gedragen programma afspraken maken over het te voeren beleid. Het legt het zwaartepunt en verantwoordelijkheid bij de Tweede Kamer, precies wat Pieter Omtzigt wil. Ten tweede kun je dan werkelijk deskundigen de portefeuille geven die bij hun deskundigheid past. De enorme problemen waar onze maatschappij mee worstelt, rechtvaardigt dit in hoge mate. Aan deze deskundigheid heeft het nogal eens ontbroken in de verschillende kabinetten Rutte. En ten derde kan deze deskundigheid dan breed worden gezocht. Binnen de politiek, maar wellicht ook buiten de politiek. Men hoeft zich niet te houden aan de partijen die een kabinet vormen, maar alle partijen kunnen dan in potentie een minister en/of een staatssecretaris leveren. Zo kan het bijvoorbeeld zomaar zijn dat een kamerlid zoals Anita Pijpelink van GL-PvdA staatssecretaris of minister wordt van Onderwijs. Zij heeft zowel een bredere ervaring in het onderwijs als ook bestuurlijke ervaring. Ik zag de maidenspeech die zij vorige week hield, deze was veelbelovend. De kern die ik daaruit haalde was de nadruk op het levend contact tussen leraar en leerling als voorwaarde om tot leren te komen. En daaruit volgend de waardering, het vertrouwen, de ondersteuning en ruimte die de leraar moet krijgen om naar eigen deskundigheid zijn of haar lessen vorm te geven. Of wat te denken van deskundigen als Jan Rotmans en Bob de Wit op het ministerie van Transitie, een onderwerp dat wat mij betreft hoog op de agenda van een komend kabinet dient te staan.
Een vierde voordeel van een zakenkabinet is dat dit verbindend kan werken zowel binnen de politiek als daarbuiten. De polarisatie tussen mensen wordt steeds groter lijkt het wel. Dit lijkt ook het gevolg te zijn van de manier waarop technologie op vele gebieden het menselijk contact vervangt. Een klein, maar typerend voorbeeld is dat in supermarkten steeds meer caissières worden vervangen door zelfscans. De enorme plaats die sociale media innemen in onze samenleving is uiteraard een ander voorbeeld, waarbij anonieme reacties en posts, zonder levend contact en ontmoeting leiden tot extremen en polarisatie.
Na de verkiezingen in november zie ik een toenemende polarisatie tussen links en rechts. Binnen de Tweede Kamer lijkt links de zondebok te worden vanuit de beeldvorming die rechts van de linkse partijen maakt. De VVD noemt het beleid van de afgelopen jaren links door toedoen van D66. Daarmee wordt niet bedoeld dat het sociaal was, want dat is al meer dan 10 jaar ver te zoeken bij de VVD. Maar men bedoelt dat men zich beperkt voelt in de grenzeloze economische groei waar vooral de rijken van profiteren door het klimaatbeleid dat in gang werd gezet door D66. Nu ziet men de kans schoon om dat klimaatbeleid op een laag pitje te zetten om maar ongebreideld te kunnen ondernemen binnen een neoliberaal systeem dat juist de oorzaak is van de klimaatcrisis. En dat idee wordt breed in Nederland gedragen door nieuw-rechts zou je kunnen zeggen, dat zich door de verkiezingsuitslag voelt gelegitimeerd om zonder schroom het rechtse gedachtegoed uit te dragen. Vliegschaamte is voorbij als je kijkt naar de schaamteloze reclames van de verschillende reisbureaus en de vliegreizen die mensen nu al hebben geboekt met vooral verre en avontuurlijke bestemmingen. Alsof er inderdaad geen enkele sprake is van een klimaatcrisis. De verkiezingsuitslag zorgt ervoor dat deze visie de nieuwe norm is geworden.
Links en rechts binnen en buiten de politiek liggen mijlenver uit elkaar. Precies dat zou kunnen worden opgelost door een zakenkabinet, omdat dit een brede samenwerking vereist. Waardoor het menselijk contact de beeldvorming die van elkaar wordt gemaakt, kan worden doorbroken. Dat kan dan weer een voorbeeldfunctie hebben voor de samenleving. Ik denk als binnenkort blijkt dat de huidige formatie op de klippen loopt, de volgende stap zou moeten zijn om Pieter Omtzigt de ruimte te geven om de optie van een zakenkabinet te onderzoeken. Ik denk dat hij de verbindende kwaliteiten heeft om links en rechts bij elkaar te brengen in een werkbaar regeringsbeleid. Dat vraagt wel van veel mensen om over hun eigen schaduw heen te springen en niet vanuit macht, maar vanuit kracht en verbinding te denken. Maar dit is volgens mij wel wat Nederland nodig heeft.