De enige heldere les van de verkiezingen

De kiezer heeft gesproken. En daar moeten we het mee doen. Wat de kiezer exact gezegd heeft hangt van de voorkeur van de beschouwer af. Zoals vaak. Politieke lessen zijn moeilijk te trekken. Conclusies over de toekomst evenzeer.

De kiezer beloonde (Bij1) en bestrafte (GroenLinks) opzichtig woke. De kiezer beloonde het hengelen naar wappies en het flirten met fascisme (FvD), maar bestrafte het evenzeer in vergelijking met de verkiezingen van de afgelopen twee jaar.

Nieuw leiderschap blijkt binnen een partij een goed idee (Kaag), een misser (Hoekstra) of grotendeels neutraal effect te hebben (Ploumen). Weglopen bij een formatie en als spijtoptant – in mislukte imitatie van Pechtold – een jaar later “constructieve oppositie” prediken (Klaver), werkt niet, lijkt evengoed duidelijk.

Zoals ook duidelijk werd dat de Toeslagenaffaire nauwelijks een rol in de campagne of in de verkiezingsuitslag heeft gespeeld. Het is de treurigste en meest duidelijke conclusie misschien. Verklaarbaar evengoed omdat te veel partijen medeschuldig waren en niemand werkelijk belang had de vinger te wijzen. Of omdat de kiezer dat al te zeer aanvoelde. Niemand was moreel superieur. En systeemfouten uitroeien daar zijn verkiezingen niet voor.

Met onduidelijke lessen en een opnieuw verder versplinterde Kamer is dan ook de toekomst ongewis, maar veel zal bij hetzelfde blijven. VVD en D66 zullen de basis van het kabinet vormen, maar we gaan vermoedelijk opnieuw een ingewikkelde formatie tegemoet. En opnieuw zal een meerderheid in zowel de Tweede als de Eerste Kamer voor een kabinet moeilijk, zoniet onmogelijk blijken. De politieke splinters winnen ook de komende jaren aan belang, omdat de wankele meerderheid van het midden hen telkens nodig zal hebben.

Een interessante optie – voor politieke junkies zoals ik – dient zich aan, maar zal waarschijnlijk slechts een (wens)droom blijven: het CDA als oppositiepartij met Pieter Omtzigt, na vertrek van Hoekstra en De Jonge, als fractieleider. Maar het CDA zal de roep van het pluche, ook na opnieuw verlies, niet kunnen weerstaan.

De enige duidelijke les en de enige duidelijke voorspelling is een overbekende: vertrouw nooit meer op peilingen en luister nooit meer naar Maurice de Hond. Een les die ook nu weer niet geleerd zal worden.