De energiecrisis vergt een nationale aanpak, niet een dingetje hier, een dingetje daar

Steeds meer burgers zullen tot de overtuiging komen dat zij het zijn met wie het kabinet de kachel aanmaakt.

Minister Rob Jetten had afgelopen weekend een twinkeling in de ogen maar hij bracht een sombere boodschap. We gaan een periode van schaarste aan energie tegemoet. Prinses herfst en koning winter worden weer een bedreiging. Anders roep je de burgerij niet op korter te douchen. Dan vraag je niet eenieder de thermostaat overdag hoogstens op 19 graden te zetten en  's nachts op 15. 

De altijd opgeruimde bewindsman denkt dat we met de nodige zuinigheid de klus wel klaren. Slechts vijftien procent van ons gas komt immers uit Rusland.

Dat kan allemaal wel wezen maar mocht Poetin de leveringen in zijn geheel staken, dan komen andere EU-lidstaten – Duitsland, Oostenrijk – van de ene op de andere dag in de grootste problemen. Zij zullen een eerlijke verdeling van het beschikbare gas over de hele Europese Unie eisen. Inclusief wat er allemaal nog onder de grond of de zeebodem zit. Daar kan Nederland dan geen "nee" op zeggen. Het moet immers in deze strijd tegen Rusland "een voor allen, allen voor een" zijn. In dat geval worden de Groningse gasvelden versneld leeggepompt om de maatschappij in andere landen nog enigszins gaande te houden. De Groningers worden gepaaid met grote schadevergoedingen in de toekomst. Voor het overige appelleert men aan hun patriottisme. Nederland als geheel wordt bestookt met het klemmend advies nog meer op energie te bezuinigen. Je kunt ook wel eenmaal per week kort onder de douche in plaats van elke dag. Dat deden ze in de jaren vijftig van de vorige eeuw ook als ze tenminste zo'n luxe in huis hadden. Wasmachines zijn energievreters. Je kunt net zoals vorige generaties toe met één stel schoon ondergoed per week. Wij gaan dan weliswaar allemaal een beetje stinken maar omdat iedereen lijfsgeur verspreidt, merk je dat niet meer op. Een jaar of zestig terug moet het in bus en tram enorm gestonken hebben. Toch herinneren babyboomers zich daar niets van. Er komen nog dagen dat het asociaal is, subsidiair landverraderlijk als je  te fris gewassen en geschoren over straat flaneert. En de buren wijzen je na als er in de winter bij jou geen bloemen op de ramen staan: bevroren condens voor de lezers die dit fenomeen niet kennen. 

Bij Buitenhof werd minister Jetten door Maaike Schoon – war monger van dienst – gewezen op de overwinsten die Nederland maakt vanwege de torenhoge energieprijzen. Moesten deze niet naar Oekraïne? Jetten uitte zich daarover voorzichtig. Het was duidelijk dat hij deze gelden liever stak in projecten om Nederland onafhankelijk te maken van fossiele energie. 

En dat terwijl er zo'n voor de hand liggende bestemming is. Dat geld moet je apart houden voor mensen die buiten hun schuld maatschappelijk te gronde gaan aan de economische gevolgen van wat nu allemaal op ons af komt. Denk dan bijvoorbeeld in eerste instantie aan mensen die niets van betekenis kunnen doen om hun energierekening omlaag te brengen. Zij wonen in een slecht geïsoleerd huis en de woningbouwvereniging of de vastgoedexploitant lacht ze in hun gezicht uit als ze klagen. Je staat dan machteloos ook al omdat de regering niet helpt door drastische huurverlagingen door te voeren voor slecht geïsoleerde huizen – liefst met terugwerkende kracht vanaf september 2021 toen de prijzen voor gas en licht sky high gingen.

Miljoenen mensen hebben geen eigen spaarpotje voor isolatie en/of een warmtepomp. Daarom komen ze niet in aanmerking voor de pas nog door Jetten verhoogde overheidssubsidies want dan moet je zelf ook geld inbrengen. Anders vis je onverbiddelijk achter het net. 

De oplossing van de huidige energiecrisis vergt dan ook een nationale aanpak, gestuurd door de overheid en gecontroleerd door de volksvertegenwoordiging. Wat Nederland nodig heeft, is een rijksverduurzamingsprogramma waardoor niemand in de kou komt te staan. Betaald uit de opbrengsten van de fiscus. Wie rechtstreekse belastingen betaalt krijgt een extra verduurzamingsheffing opgelegd, die samenhangt met de hoogte van de loon-, de inkomsten-, de vermogens- en de erfbelasting. Op deze manier dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Dat is niet fijn. Dat is wél eerlijk. En je hebt kans dat je er een energieneutraal land aan overhoudt. Dat zal de kinderen en de kleinkinderen geen windeieren leggen. Daarom kunnen de huidige generaties met onbezwaard hart overheidsschulden maken met een looptijd van vele decennia. De nazaten hebben in tegenstelling tot hun ouders en grootouders allemaal nul op de meter. Daarom is het reëel dat ze de aflossing van die schulden mede op zich nemen. 

Dat voordeel zal de kinderen en kleinkinderen echter niet worden gegund. Ze betalen net als de generaties van nu de hoofdprijs voor energie. De huidige regering is immers veel te kortzichtig voor een nationale aanpak. Debewindslieden dragen de oogkleppen van de marktwerking. Ze dansen rond het afgodsbeeld van de zelfredzaamheid. Ze privatiseren dan ook de energiecrisis. Zij laten het aan elk huishouden over die voor zichzelf op te lossen. Ze beperken zich tot oproepen het zuinig aan te doen met gas en licht, plus een subsidietje hier, een toelagetje daar, een heffinkje hier, een accijnsje daar. 

Zo zullen steeds meer burgers tot de overtuiging komen dat zij het zijn met wie het kabinet de kachel aanmaakt.  

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.