De elite voelt zichzelf altijd slachtoffer, nooit schuldige

Nu ook het wetenschapsgezelschap, bij monde van Ineke Sluiter, de president van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, zich beklaagt over intimidatie jegens wetenschappers is de bingokaart wel vol. De afgelopen jaren is een heel gezelschap voorbij gekomen die in de slachtofferrol kropen.

Het slachtofferkoor telt inmiddels vele stemmen. Wethouders, burgemeesters, GGZ-medewerkers, doktersassistentes, dokters zelf, ambulancepersoneel, brandweermensen, NS-personeel, ambtenaren, politie, gemeenteraadsleden, politici en niet te vergeten, het journalistieke volk worden allemaal wel eens bedreigd of erger. Geen misverstand. Als het je overkomt, is het vaak een traumatische ervaring. Maar de brede media-aandacht is over de top. Eenzijdig en buitenproportioneel. Het frame is altijd hetzelfde. Net als het oplossingsrepertoire. Publieks-campagnes en bewustwording. Maar enig zelfkritiek, dat niet. Hen zelf treft nooit blaam. Altijd de beschuldigende vingers naar ‘die ander’. Het wetenschapskoor met dirigente Sluiter, doet precies hetzelfde.

Wie het slachtoffergezelschap eens nader inspecteert, doet een opvallende ontdekking. Zonder uitzondering zijn het allemaal representanten van, wat we maar even, de institutionele werkelijkheid noemen. In het zeer lezenswaardig boek van crisisexpert Gert-Jan Ludden, Corona onthult systeemcrisis, wijst hij erop dat dit institutionele gezelschap, hij noemt het, het Bestuurlijk Institutioneel Intellectueel Complex (BIPIC), een verenigd front is. Met dezelfde filosofie of geloofsovertuiging.

Dit institutionele gezelschap, dat zichzelf ziet als de vormgevers en architecten van de maatschappelijke werkelijkheid, weet heel zeker dat zij over de objectieve ‘waarheid’ beschikken. Dat wetenschap en technologie de motoren van vooruitgang zijn. Weten ook heel zeker dat de mens een zielloos breinwezen is en kennen als dé waarheidsprekers geen twijfel over hoe de werkelijkheid gelezen moet worden. Deze institutionele eigendunk, om niet te spreken van hoogmoed, maakt elke zelfkritiek onmogelijk.

Alle reden dus voor dit slachtofferclubje zichzelf die éne vraag te stellen: zou het ook mede aan ons liggen? Is een deel van de woede vanuit de samenleving niet terecht en begrijpelijk? Zeker in het perspectief van het destructief maatschappelijk acteren van dit gezelschap. Hoeveel mensen zijn door hun handelen ‘onder de bus’ gekomen? Of het menselijk ravijn in gedonderd? Zoals nu de nagenoeg de gehele cultuursector, die collectief op de rand van het ravijn staat en wezenloos in de diepte staart? Met hartelijke groeten van de institutionele bestuurders, politici, ambtenaren, wethouders en sommige mediavrienden.

Ik weet wel, wetenschappers zien zichzelf gaarne als ‘objectief’ en pochen over dat zij weten wat de (objectieve) werkelijkheid is en wat niet. Geen spoor van twijfel over de eigen waarheidsversjes. Zij die de euvele moed hebben bij het wetenschappelijke werkelijkheidsbegrip kritische vragen te stellen, die worden, gelijk de tijden van katholieke inquisitie, met grove bewoordingen op de (brandstapel) plek gezet. Zie de actualiteit van het coronadebat waar kritische artsen die anders aankijken tegen het coronavraagstuk – en dat is echt iets anders dan ‘ontkennen’ – door hun institutionele ‘broeders en zusters’ door het slijk worden gehaald en weggezet als kwakzalvers.

Kritiek op het medisch-wetenschappelijke gezelschap is uit den boze. Kom bij hen niet aan met kritische vragen. Terwijl juist dit gezelschap uitblinkt in hoogmoed en zich gedraagt als ‘rupsjes nooit genoeg’ die de belastingbetaler kaalvreet met duizend-en-een nutteloze onderzoekjes. Met de loze belofte dat zij alle ziekten de wereld gaan uithelpen. Wie de onuitputtelijke bron van de bedel-tv-commercials analyseert ziet de met veel overtuiging gebrachte boodschap dat de (goddelijke) medisch-wetenschappelijke macht op het punt staat alle ziektes de wereld uit te helpen.

Maar welke vooruitgang is er eigenlijk geboekt? Welke echt aansprekende resultaten liggen op tafel? Neem het wetenschappelijk onderzoek naar dementie. Wereldwijd zijn er tientallen miljarden aan besteed. Zonder nog maar een begin van een antwoord op vragen over oorzaak en genezing. En als kritische stemmen hen verantwoordelijk houden voor de verspilling van miljarden belastinggelden, dan geven ze niet thuis. Net zomin als het medisch-wetenschapsgezelschap, dat de regie voert over de GGZ-zorg en zich vastklampt aan het (onjuiste) wetenschappelijk breinmensbeeld, bij kritiek thuis geeft. In die kringen wil men niets weten over mogelijke verklaringen van hun faalbeleid. Ze stoppen de vingers in de oren als critici de mogelijkheid opperen dat de verklaring wellicht gelegen ligt in het mensbeeld, dat de existentiële crisis in de GGZ-zorg (mede) verklaart.

We leven in crisistijden. De geschiedenis leert dat crisistijden vaak de transitie markeren naar een andere tijd(perk) en werkelijkheidsdefinitie. In zulke tijden worden oude machten ‘aangevallen’ en ‘geïntimideerd’. Dat was zo 500 jaar geleden ten tijde van Galilei, die de christelijke machthebbers van toen erop wees dat hun werkelijkheidsdefinitie over een platte aarde niet klopte. Hun reactie? De inquisitiemachten werden opgetrommeld.

Nu is het niet anders en blijken vastgeroeste ideeën en werkelijkheidsdefinities, net als toen, niet langer houdbaar en openbaart zich een heel nieuw ideeëngoed over de werkelijkheid. Inclusief over het wezen van de mens. En ook nu rollen in opdracht van de oude machten, de moderne ‘inquisitietanks’ over de pleinen van het eigen gelijk. Misschien dat Ineke Sluiter daar eens haar gedachten over kan laten gaan, dan het inmiddels overbekende slachtofferlied ten gehore te brengen. De samenleving kent elk couplet inmiddels wel uit zijn hoofd. Kom eens met een nieuw (maatschappelijk verantwoord) deuntje.