De eerste Nederlandse vernieuwershitlijst

Dinsdag 11 september presenteerde een gelegenheidscollectief van toekomstdenkers voor de derde keer de TrendRede. De TrendRede kijkt ieder jaar met optimisme naar de toekomst van Nederland. Voor de gelegenheid stelde ik een Top10 samen van mensen, organisaties, bedrijven of media die een frisse bijdrage leveren aan die toekomst. De eerste Nederlandse vernieuwershitlijst.

Met stip:

10. Occupy

Occupy? Ja, Occupy. Groot nieuws in 2011, al snel met cynisme overladen: ze zitten daar maar en doen niks. Onterecht! Occupy was een wekker. Kijk wie er allemaal wakker geworden zijn! De Volkskrant en NRC Next verhalen anders over het nieuws. Vernieuwende wetenschappers mengen zich in de discussie. De geschiedenisboekjes zullen positief oordelen over Occupy. Provo, in 1966, bestond uit een paar jongeren die rondom het Lieverdje dansten en ‘Hi Ha Happening’ zongen. Nu wordt steevast de vernieuwingsslag van de late jaren zestig aan die beweging opgehangen.

9. Iris van Herpen

“Wat een verbeeldingskracht, wat een weldadige gekte. En hoe begerenswaardig.” Dat schrijft Joyce Roodnat in het NRC over haar tentoonstelling in het Groninger Museum. Iris van Herpen ontwerpt duizelingwekkende outfits waarbij zij traditioneel vakmanschap en noest handwerk combineert met innovatieve technieken als rapid prototyping en radicale materiaalkeuzes (zoals de baleinen van kinderparapluutjes). Haar futuristische mode – of kunst? –  wordt gedragen door Lady Gaga en Björk. TIME Magazine riep haar 3D-jurk uit tot één van de vijftig beste uitvindingen van het jaar. Van Herpen is nog geen 30, maar heeft al een geheel eigen en vernieuwende vormtaal.

8.  De Eigen kracht centrale

Ze schieten als paddenstoelen omhoog in de gemeenschap: de eigen kracht conferenties. Het idee: iedereen kan zelf zeggenschap en regie houden over zijn eigen leven. Bij een probleem dat je niet alleen kunt oplossen, vraag je je sociale netwerk mee te denken. Een plan maken in eigen kring komt al eeuwenlang overal ter wereld voor. Nu geldt het opnieuw als sociale vernieuwing: het biedt problemen – bijvoorbeeld voor probleemgezinnen bij wie nu soms 12 verschillende hulpverleners aanbellen – op een frisse manier het hoofd. De Tweede Kamer nam een motie aan om ‘het principe van eigen kracht’ op te nemen in de nieuwe wet Zorg voor Jeugd. We gaan dus nog veel horen over dit moderne sociale sturingsprincipe dat een enorme impact heeft op de deelnemers, en indirect dus op de maatschappij. 7.  Weten is meer dan meten / De nieuwe democratie

Verrassend veel vernieuwend wetenschappelijk gedachtegoed komt de laatste maanden boven borrelen. Deze twee boeken krijgen ex aequo de zevende plek. De bundel Weten is meer dan meten gaat in op wat er verloren gaat als financiële motieven de boventoon voeren. In de zorg, het onderwijs of organisaties waarbij creativiteit centraal staat, ondermijnt het nuttigheidsdenken kernwaarden en kan het leiden tot uitwassen, zoals de diploma-affaire op Hogeschool Inholland. Het boek beschrijft goede alternatieven.

Willem Schinkel schreef De Nieuwe Democratie: “Nederland is een museum. Een dode cultuur die vastzit in conservatief-regressieve neigingen, een buitenluchtmuseum waarnaar anderen nog graag op vakantie gaan, maar waar geen wereldhistorische levensenergie meer te vinden is. Dit boek is een poging die diagnose toe te lichten en tegelijk te ontkrachten. Want zwartkijken is er genoeg, het komt voor Museum Nederland nu aan op het vinden van een utopisch veranderpotentieel en op een ontmusealisering, en aan de inspiratie daartoe hoop ik bij te dragen.” Need we say more?

6.  Johan F retz

Eindelijk eens een fris gezicht in de media, iemand die op een andere manier naar de werkelijkheid kijkt, met nieuwe taal en nieuwe taakstellingen. Een politiek bevlogen acteur/cabaretier, dat is Johan Fretz. Nederland zag hem voor het eerst toen hij eind 2010 op het Malieveld een bevlogen speech hield tegen bezuinigingen op kunst en cultuur. Vervolgens stelde hij zichzelf kandidaat voor het premierschap van Nederland in 2025, schreef een boek bij zijn ambitie en werd in sneltreintempo een graag geziene gast in de media. Fretz schrijft een column voor de Volkskrant en bereidt een theatershow voor: ‘Fretz 2025! Revolte!’ Waarvan acte. 

5.  De slag om N ederland

Het televisieprogramma De Slag om Nederland onderzoekt of de Nederlandse burger nog iets te zeggen heeft over zijn land. Wie ordent de ruimte? Wie gaat er over het zicht vanuit de achtertuin? En wie is verantwoordelijk voor de ontelbare, lege kantoorkolossen en versloffende bedrijventerreinen? Eindelijk weer eens een activistisch tv programma dat daadwerkelijk complexe maatschappelijke problemen ontrafelt en ze poogt te beïnvloeden. Van dezelfde mensen die ook De Keuringsdienst van Waarde tot spraakmakend, ogen openend programma maakten.

4.  Unilever

Een van de grootste commerciële bedrijven als veranderingsmotor? Unilever is zeker geen heilige, maar de impact van de besluitvorming bij dit half-Nederlandse bedrijf wordt nog wel eens onderschat. CEO Paul Polman: “… groei mag niet ten koste gaan van alles. We moeten nieuwe manieren van zakendoen ontwikkelen die garanderen dat onze groei niet ten koste gaat van de afnemende natuurlijke bronnen in de wereld.” In een interview met The Guardian zegt hij onomwonden dat nieuwe leiders holistisch moeten denken. In een zakelijke wereld die geregeerd wordt door angst en korte termijn winsten is ook het besluit om voor de lange termijn te kiezen revolutionair. Wat blijkt? De beurskoers stijgt. Moed wordt beloond. In deze lijst met een vierde plek.

3.  Ted-X

Ted (Technology, Entertainment & Design) is al jaren een Amerikaans fenomeen. TED sessies zijn bedoeld als vrijplaats voor de uitwisseling van kennis en inspiratie: mensen die zich verbinden kunnen uiteindelijk door middel van ideeën de wereld veranderen.

De laatste jaren worden er ook in Amsterdam TedX bijeenkomsten gehouden. Het virus verspreidt zich snel: Rotterdam, Maastricht, Haarlem, Delft, Utrecht en Breda kregen een TedX, net als het Binnenhof. Dat moet Nederland inspiratie voor een nieuwe wereld opleveren. 

2.  Ali B

De vroegere knuffelmarokkaan omarmt nu zelf heel Nederland. Zijn televisieprogramma Ali B op volle toeren koppelt nostalgie aan vernieuwing. Stoere rappers laten een traantje wanneer ze met Willeke of Anneke mogen zingen. En worden daarmee onderdeel van de volkscanon. Hij zorgt in zijn eentje voor verzachting van de onderlinge relaties, mixt stijlen, generaties en culturen, acteert in reclame en op de Parade en weet zelfs Hero Brinkman tot een glimlach te verleiden in Pauw & Witteman. Tegen zijn enthousiasme zijn zelfs de grootste zuurpruimen niet opgewassen. Een onderhuidse vernieuwer die we nooit mogen onderschatten. Hij zal de voorhoede blijken van een nieuwe stroming jonge Marokkaanse Nederlanders met ambitie. Met stip op twee.

1.  G500

De nummer één krijgt zijn plek vanwege de verkiezingen, de dag na de TrendRede. Meer dan tien nieuwe partijen doen mee op 12 september. Maar de meest vernieuwende actie binnen de politiek komt van Sywert van Lienden. Deze student deed al van zich spreken via het LAKS (Landelijk Aktie Komitée Scholieren). In april 2012 lanceerde hij G500, een groep van inmiddels meer dan 1000 jonge Nederlanders die vinden dat het tijd is om de politiek te verjongen en noodzakelijke hervormingen door te voeren. En dat doen ze door hun pijlen op de bestaande partijen te richten en die slim van binnenuit te beïnvloeden. Jongeren die zich intensief bemoeien met de politiek. Dat is een stipnotering in deze eerste Vernieuwershitlijst zeker waard.