De ecologische crisis vraagt om meer boeren, niet minder

Door Jelle de Graaf (klimaatactivist o.a. actief bij Extinction Rebellion), Roos Saat (boerin en mede-oprichter Extinction Rebellion Landbouw), Linder van den Heerik (tuinderij De Voedselketen en docent agro-ecologie) en Klarien Klingen (Toekomstboeren en Federatie voor Agro-ecologische Boeren).

Voor een leefbare planeet en platteland hebben boeren en klimaatactivisten elkaar keihard nodig. Dit weekend demonstreerden zowel Farmers Defence Force als Extinction Rebellion in Den Haag. In de media werd dit neergezet als 'de boeren' tegen 'de klimaatbeweging' alsof het een spannende sportwedstrijd betrof. Ook in de verkiezingsstrijd worden de belangen van boer en klimaat tegenover elkaar gezet. Alsof we zouden moeten kiezen voor boer óf natuur. De realiteit is dat er een toekomstvisie nodig is die goed is voor platteland en planeet.

De afgelopen decennia zijn boeren door de overheid, banken en multinationals gedwongen om steeds verder te industrialiseren. Schaalvergroting, mechanisatie en intensivering hebben boeren steeds meer vastgezet in een systeem waar maar moeilijk aan is te ontsnappen. De marges zijn steeds kleiner geworden en boeren zijn overgeleverd aan de grillen van een wereldmarkt. De agro-industrie heeft een landbouwmodel gecreëerd waarin de boer zogenaamd alle in- en outputs kan controleren en sturen. Met meer gif, kunstmest, en gespecialiseerde machines heb je eigenlijk steeds minder natuur nodig - zo luidt het devies.

Het tegenovergestelde is waar. De kortetermijn ‘oplossingen’ leiden tot langetermijnproblemen. Er worden miljarden verdiend door de industrie aan producten zoals GMO-zaden die resistent zijn gemaakt tegen gif, waardoor boeren zowel eindeloos gif kun spuiten en afhankelijk worden van één soort zaad om te kunnen blijven produceren. Voor de aarde is dit systeem moordend. Landbouwgif, kunstmest en overbemesting zijn een belangrijke veroorzaker van de schrikbarende wereldwijde achteruitgang in biodiversiteit, door wetenschappers wel de zesde massa-uitsterving genoemd. De industriële landbouw speelt bovendien een grote rol in de gevaarlijke verhitting van de planeet. Volgens de Verenigde Naties is de landbouw wereldwijd verantwoordelijk voor 14,5 procent van de uitstoot van broeikasgassen. Om dit te illustreren. Kunstmestfabrikant Yara gebruikt in Nederland 2 miljard m3 gas per jaar, dit is evenveel als 1,3 miljoen huishoudens. De (verwarmde) glastuinbouw gebruikt zelfs 2,4 miljard m3 gas per jaar, evenveel als ruim 1,5 miljoen huishoudens. Denk daar even aan de volgende keer dat een minister je vraagt de verwarming een graad lager te zetten.

De landbouw is één van de grootste veroorzakers van de klimaatcrisis en één van de sectoren die er het eerst door geraakt wordt. Hittegolven, (langdurige) droogte, overstromingen en ander extreem weer hebben allemaal grote invloed op het boerenbedrijf. Het moet anders, en daarvoor is het nodig dat de schijntegenstelling tussen boer en planeet wordt doorbroken. De landbouw zou namelijk een grote rol kunnen spelen in het bestrijden van de klimaatcrisis. Door agro-ecologische landbouwmethoden toe te passen wordt er CO2 uit de atmosfeer gehaald en in de bodem opgeslagen. Denk hiervoor aan het buiten laten staan van koeien op gezonde graslanden en weiden, het gebruik van organische mest, in plaats van kunstmest en het grootschalig gebruiken van agro-forestry.

Het platteland snakt naar een serieus toekomstperspectief, naar een leefbaar platteland met gezonde boerenbedrijven. Een transitie naar een landbouwsysteem zonder machtige agro-industrie en met meer natuur kan de oplossing bieden. Hier zouden boeren niet meer hoeven te produceren voor een oneerlijke wereldmarkt, maar om de regio te voeden. Hier staat niet langer alles in het teken van constante winstmaximalisatie, maar ook het verzorgen van de omgeving. Het platteland is de afgelopen decennia uitgehold en vergeten door een overheid die een industrieel landbouwbeleid nastreeft en lijkt te vergeten dat er ook nog mensen - en natuur - moeten leven op het platteland. Dit betekent geen gif en geen kunstmest, geen afhankelijkheid van landbouwsubsidies maar een gezonde, sociale, lokale economie en vooral heel veel meer boeren.

Terwijl boer, natuur, klimaatactivist, en consument constant tegen elkaar worden uitgespeeld, gaan multinationals er met de miljarden vandoor. De agro-industrie is afhankelijk van deze polarisatie om de huidige uitbuiting van de industriële landbouw overeind te houden. Terwijl overal op de wereld boeren laten zien dat dat op een kleinschalige en duurzame wijze gezond en genoeg voedsel kan worden geproduceerd, onafhankelijk van de agro-industrie. Voor een eerlijke en gezonde toekomst is het noodzakelijk om over deze schijntegenstellingen heen te stappen en druk uit te oefenen daar waar het systeem piept en kraakt. De miljarden winsten van Ahold, Yara, en Unilever zullen de ondergang zijn van de meeste boeren in Nederland. Voor een leefbare planeet en platteland hebben boeren en klimaatactivisten elkaar keihard nodig.

Cc-foto: Noah Buscher