De echte EU-baas kun je voorlopig niet bellen

De Amerikaanse diplomaat Henry Kissinger zou zich ooit ironisch hebben afgevraagd welk nummer je moet draaien om de baas van de EU aan de lijn te krijgen. Als ik Kissinger was zou ik in elk geval niet Ursula von der Leyen of Charles Michel proberen te bellen. Zij zijn weliswaar voorzitter van de Europese Commissie, respectievelijk de Europese Raad, en bekleden daarmee de hoogste posten in de unie, maar de echte leiders zijn zij niet. Daarvoor moet je terecht bij de lidstaten, want die maken in Brussel de dienst uit.

Tot voor kort was het eigenlijk wel duidelijk wie het in de EU voor het zeggen had. Dat was Angela Merkel, de Duitse Bondskanselier. Duitsland is veruit het machtigste land van het Europese samenwerkingsverband en Merkel had daar van 2005 tot 2021 de touwtjes in handen. Niemand betwistte het gezag van deze ‘compromismachine’, ook buiten de unie niet.

Maar Merkel is niet langer de Duitse regeringschef. Die functie wordt sinds eind vorig jaar bekleed door Olav Scholz. In die korte tijd heeft hij zich nog niet kunnen profileren als de patroon van Europa. Waarschijnlijk duurt dat nog wel een paar jaar. Voorlopig is het dan ook niet verstandig hem te benaderen als je het EU-hoofd wil spreken.

Wie dan? Emmanuel Macron, de president van Frankrijk? Die zal er neem ik aan geen bezwaar tegen maken als iemand hem als meest prominente politicus in de EU wil zien, maar of hij dat ook is? Macron loopt al sinds 2017 mee. Helemaal onervaren is hij daarom zeker niet. Maar wel omstreden. Macron won een paar weken geleden met moeite de Franse presidentsverkiezingen. Zijn grootste tegenstander was Marine Le Pen, die als leider van het extreemrechtse Rassemblement National bepaald niet als EU-minded geldt. De meeste Fransen stemden weliswaar op Macron, maar vooral om Le Pen niet in het Élysée te krijgen. Geen goed uitgangspunt om in Brussel de lakens te kunnen uitdelen, vinden de meeste eurocraten. Frankrijk mag trouwens qua oppervlakte het grootste EU-land zijn, Duitsland heeft beduidend meer inwoners en ook meer internationaal aanzien.

Ook Macron valt daarmee af als ‘echte EU-baas’. Wie blijft er nog over?  Mark Rutte? Als premier van de ‘grootste van de kleine lidstaten’ wordt hij binnen de unie absoluut serieus genomen, temeer omdat hij over een enorm aantal dienstjaren beschikt. Maar liefst bijna twaalf. Zoveel halen de meeste Europese regeringsleiders er op geen stukken na.

Rutte geldt in Brussel in toenemende mate als het ‘oliemannetje’, die lidstaten via listige tussenoplossingen op één lijn probeert te krijgen. Dat Rutte in eigen land behoorlijk omstreden is door zijn op cruciale momenten falende geheugen en zijn reputatie van onbetrouwbaarheid speelt in de EU nauwelijks mee. Rutte gold een paar jaar terug als kanshebber voor de posities die Von der Leyen en Michel nu innemen.

Maar daarmee is veel gezegd. Wie zou Merkel, of zelfs Macron, ooit zien als gegadigde voor het voorzitterschap van de Europese Commissie of de Europese Raad? Niemand toch? Daarvoor zijn ze te belangrijk. Rutte mag dan handig zijn als ritselaar in Brussel, voor de ‘Merkelrol’ is hij een paar maatjes te klein. Nederland telt simpelweg onvoldoende mee in Europees opzicht, laten we daar reëel in blijven. Het zal nooit de positie van Duitsland kunnen innemen, wie hier ook premier wordt.

Scholz dus voorlopig niet. Macron niet. Rutte niet. Over andere kandidaten hoeven we het niet eens te hebben. De EU heeft geen echte chef. Kissinger (of wie dan ook) kan Brussel beter helemaal niet bellen als hij de leider zoekt. Of hij moet een hele reeks nummers achtereen intoetsen.

cc-foto: European Parliament