De decennialange waanzin van schaalvergroting kan niet in vijf jaar worden teruggebracht naar duurzame landbouw

Intussen bemoeien ook politici die zich nooit om boeren hebben bekommerd, zoals Baudet, Eerdmans en Wilders, zich met de landbouw. Puur ongeloofwaardig, puur om politiek gewin. Want de boer interessert hen geen lor.

In 1964 werd ik geboren achter een boerderij, zoals er toen nog zoveel waren in de Liemers en Achterhoek. Een boer met een stuk of tien melkkoeien, die dagelijks een paar melkbussen aan de weg zette. Daarnaast nog een evengroot aantal vleesvarkens, waarvan er in november een paar geslacht werden en op een ladder uitgebeend werden. En uiteraard een stel scharrelende kippen, waarvan hij de eieren aan huis verkocht. Omdat zijn boerderij midden in een woonwijk lag, moest hij weg. Naar het buitengebied. En daarmee werd zijn bedrijf meteen dubbel zo groot. Meer melkkoeien, geen varkens meer en kippen alleen nog voor de hobby.

Want dat was het adagium in de landbouw vanaf de jaren ‘60: schaalvergroting. De Boerenleenbank leende daar maar wat graag geld voor uit. En de boeren dachten dat het goed was. Het was immers hun “eigen” coöperatieve bank. Net zoals de ABTB hun eigen coöperatieve voerleverancier was. Maar die twee coöperaties groeiden ook. De ene fusie na de andere. De Boerenleenbank ging samen met de Raiffeisenbank op in de Rabobank, plaatselijke banken werden regionaal en de leden, voornamelijk boeren, kregen steeds minder te vertellen. 

De lokale ABTB’s en CAVV’s gingen dezelfde weg en groeiden uit tot de ondernemingen die we nu als ForFarmers en Agrifirm kennen. En die nog maar wat graag, net zoals de Rabobank, met hun coöperatieve structuur pronken.

Bedrijfsadviseurs van deze coöperaties drongen er bij de boeren meer en meer op aan dat ze hun bedrijven moesten opschalen. Groter was efficiënter. Boeren die daar niet in mee wilden of konden, stopten met hun bedrijf. Het aantal boeren verminderde drastisch, de bedrijven werden groter, maar het inkomen van de boeren werd niet hoger.

De productie van agrarische bedrijven werd zo groot dat het grootste deel van de productie van vooral vlees naar het buitenland gaat. Terwijl de mest hier achterblijft. Mest, waarvan we al sinds de jaren ‘80 weten dat de ammoniakuitstoot slecht is voor de biodiversiteit en natuur, maar waar sinds die tijd nauwelijks beleid op is gevoerd. 

Tot de rechter bepaalde dat de staat Nederland moet voldoen aan haar eigen stikstofwetgeving. Tientallen jaren te laat moest er ineens, met stoom en kokend water stikstofbeleid komen. 

Ik heb een groot hart voor boeren. Ben tussen de boeren opgegroeid, de varkens wroetten letterlijk in onze achtertuin. Maar ik zie ook dat de ammoniakuitstoot ons landschap verschraalt. Waar in mijn jeugd nog allerlei soorten veldbloemen bloeiden in zowel weilanden als bermen, zie ik nu weilanden met maar één grassoort, Engels raaigras en bermen vol met gras, distels en brandnetels. Als je in de jaren ‘80 met je auto in de zomer een ritje maakte, zat de voorruit vol met dode “vliegjes”. Nu zit er nog nauwelijks een dood insect op mijn voorruit. Insecten, die broodnodig zijn voor de bestuiving van ook landbouwgewassen, sterven uit door het gebrek aan biodiversiteit. Het zal echt anders moeten. Duurzamer. Meer kringlooplandbouw. Minder ammoniakuitstoot. Koeien meer in de weide en in de winter weer op stro in potstallen, waardoor urine en vaste mest niet meer kunnen mengen en er dus ook minder ammoniak gevormd wordt.

Maar dat alles kan niet van de ene dag op de andere. Wat in 50-60 jaar is ontstaan door de waanzin van schaalvergroting, kan niet in vijf jaar teruggebracht worden naar duurzame landbouw. 

Aan één kant snap ik de boeren met hun protesten. Aan de andere kant zie ik ook dat het zo niet door moet gaan. Maar ook dat zowel “Den Haag” als boerenorganisaties de hakken in het zand zetten. Boerenprotesten worden grimmiger. Terwijl ins land toch bekend staat om het poldermodel. Met elkaar om tafel en geven en nemen. De nuance is ver te zoeken. Intussen bemoeien ook politici die zich nooit om boeren hebben bekommerd, zoals Baudet, Eerdmans en Wilders, zich met de landbouw. Puur ongeloofwaardig, puur om politiek gewin. Want de boer interessert hen geen lor. Maar door deze bemoeienis, tot aan Trump in Amerika toe (waar bemóéit ie zich mee?), wordt de polarisatie alleen maar groter en de sfeer in dit land alleen maar grimmiger.

Vandaag hoorde ik op de radio, dat in ieder geval de LTO met bemiddelaar Johan Remkes aan tafel wil. Een stapje in de goede richting. Want alleen zó kan er een oplossing komen. Door met elkaar het gesprek aan te gaan. Zoals we dat in Nederland al eeuwen doen: door te polderen.