De coronapandemie: een sociale én mentale uitdaging

Afgelopen maandag kondigde het kabinet nieuwe en strengere maatregelen aan, met als doel de gestage opmars van het coronavirus te stoppen. Bijeenkomsten met minder mensen, horeca eerder dicht, en zo min mogelijk naar het werk. Bezoek aan familie en vrienden in hun eigen woning beperken tot drie gasten. Het is een greep uit een set maatregelen die er allemaal op gericht zijn de sociale contacten van mensen verder in te perken. Dit gebeurt in een pandemie-crisis waarin we al sinds een half jaar op 1,5 meter afstand van elkaar leven in het dagelijkse sociale verkeer.

Ik bestrijd geenszins de noodzaak van deze maatregelen; het is zelfs de vraag of ze streng genoeg zijn. Maar er is ook een andere kant: de mens is een sociaal wezen. Sociale steun fungeert als een buffer in tijden dat we het moeilijk hebben. Door sociaal contact worden onze stress, angsten en verdriet minder, dat is wat psychologen steeds opnieuw aantonen in wetenschappelijk onderzoek. Als Premier Rutte ons opdraagt om ons meer sociaal te isoleren, dan vraagt hij dus iets onnatuurlijks van ons. Daar zou meer aandacht voor moeten zijn, in de persconferenties en in de voorlichting van de overheid over de coronapandemie in het algemeen. Als je gaat zoeken op de websites van het RIVM, de Rijksoverheid of het Trimbos-instituut, vindt je nergens informatie over de psychologische gevolgen van de coronamaatregelen. En je vindt ook geen informatie over wat je als mens, die gedwongen wordt zich sociaal te isoleren, kunt doen om mentaal gezond te blijven.

Er wordt in de persconferenties wel gewaarschuwd voor de gevaren van eenzaamheid bij ouderen als gevolg van alle maatregelen. Maar wetenschappelijk onderzoek laat juist zien dat eenzaamheid vaak een groter probleem is onder adolescenten en jongvolwassenen, zo blijkt uit drie bevolkingsonderzoeken uit de VS en Zweden. Gelukkig hebben we tijdens deze pandemie de beschikking over technologie, zoals FaceTime en Zoom, die communicatie op afstand mogelijk maakt. Natuurlijk, het is ‘second-best’, het verlangen naar live, face-to-face contact blijft, maar stel je eens voor als we deze technologie nu niet gehad hadden?

Wat zou de Nederlandse overheid kunnen verbeteren, nu we samen de tweede golf moeten breken? Premier Rutte zou bij zijn uitleg over strengere maatregelen empathie kunnen laten zien dat het inderdaad moeilijk is om zo lang sociaal afstand te houden, dat dat in de aard van de mens zit. Hij zou tips kunnen geven over hoe een mens mentaal fit blijft in deze situatie: Tulane University, New Orleans heeft een website met vier self-care tips die de mentale weerbaarheid vergroten: meditatie, sporten, verbinding met anderen, en verwentips.

Het RIVM is het rijksinstituut voor volksgezondheid, maar als je op hun website kijkt, vindt je niets over mentale gezondheid. Een paar gedragswetenschappers in het Outbreak Management Team (OMT) lijkt me geen overbodige luxe, maar noodzakelijk. Een tweede pandemie van psychische klachten moeten we voorkomen.