Het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid ontkent de strategie

De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) heeft haar langverwachte rapport uitgebracht over de begintijd van de coronacrisis in Nederland. De OVV heeft verregaande kritiek. Het is duidelijker dan ooit dat het OMT onafhankelijk noch wetenschappelijk is. Ook namen RIVM-directeur Jaap van Dissel en premier Mark Rutte in het Catshuis de echte beslissingen op een manier die niet past bij een parlementaire democratie. Nederland was slecht voorbereid op zo’n crisis en de ouderen werden slecht beschermd. OVV-topman Dijsselbloem waarschuwt dat het rapport echt gevolgen moet hebben, waarbij hij doelt op betere procedures, andere structuren en meer oefenen op komende rampen.

Maar de OVV houdt respectvol afstand van wat er werkelijk speelde. En dat is de keuze om het virus snel rond te laten gaan voor groepsimmuniteit. Door die besmettingen te mikken op “groepen die er weinig last van hebben” en de ouderen tijdelijk te isoleren kan de totale schade worden beperkt en de maatschappij sneller open. Premier Rutte sprak tijdens zijn Nationale Toespraak vijf keer over het Walhalla van groepsimmuniteit dat volgens OMT-lid Marion Koopmans nog in 2020 zou worden bereikt.

Maar die groepsimmuniteit was, blijkt en blijft wensdenken. Zelfs als ons unieke avontuur (samen met de Engelsen en Zweden) goed was afgelopen zou de OVV hebben moeten concluderen dat het beleid niet wettig is, niet qua Wet Publieke Gezondheid en niet qua internationale verdragen. Maar het beleid is een brede mislukking. Nederland heeft meer sterfte, meer Long Covid, meer chaos en meer en langere lockdowns gehad dan de meeste andere landen. Jojo-lockdowns die de ingecalculeerde “controle” zijn in de strategie van “gecontroleerd uitrazen” en onze maatschappij grote schade hebben berokkend.

De OVV analyseert het buitenland helemaal niet, wat niet onhandig uitkomt voor Rutte en zijn mensen. In 2021 was toenmalig minister Ferd Grapperhaus trots dat Nederland “meer open kan dan Denemarken” omdat hier al 25% van de bevolking besmet was en daar maar 5%. Iedereen kan zien dat juist de Deense keuze voor testen, openheid, vertrouwen en daarmee ook universele en snelle vaccinatie heeft geleid tot sneller opengaan en veel minder ernstige ziekte. Door de grotendeels vermijdbare sterfte en het gebrek aan wettigheid verdient de aanpak van Rutte-III dan ook het woord misdaad dat Kamerlid Sylvana Simons er aan geeft.

Ook in de framing van fouten wordt het kabinet uit de wind gehouden. De situatie in de verzorgingshuizen was niet “een stille ramp”: vele mensen en organisaties sloegen alarm, ook in de media. Het was ook niet onverwacht, want bij hoge viruscirculatie bereikt het virus snel de ouderen. En mede omdat het kabinet besloot zorgmedewerkers mond-neusmaskers te onthouden was de sterfte hoog. Het OVV-rapport kritiseert Van Dissel terecht omdat hij die maskers tegenhield, maar dat was niet omdat hij er over “twijfelde”. Maskers werken goed, erkende Van Dissel zelf op 24 januari 2020, maar zijn dus net als “schijnveilige” mobiele luchtfilters niet compatibel met gecontroleerd uitrazen. Dat geldt ook voor testen en contactonderzoek, waar Engeland, Nederland en Zweden niet te veel van willen. En dus verliep de opschaling niet traag en chaotisch “omdat de minister teveel beloofde” maar omdat snel en strak niet nodig was.

De communicatie moet niet “beter”, zoals de OVV oppert, want die was en is met tientallen adviseurs en gedisciplineerde ministers en OMT-leden perfect toegesneden op de strategie. Misleiding over hoe je Covid krijgt en de rol van kinderen en scholen zijn belangrijk als je “het virus niet wilt stoppen”. Dat geldt ook voor “na een Janssen-prik is de twintiger meteen beschermd” als er in de zomer van 2021 ruim plek vrij is in de ziekenhuizen. De recente golf opnames van kinderen wordt door OMT en ministerie met gladgestreken gezicht “naar ons gevoel RS virus” en dan “waarschijnlijk Rotavirus” genoemd. Beide virussen gaan momenteel nauwelijks rond in Nederland, wat je niet kunt zeggen van het coronavirus.

De communicatie is dus uitstekend en effectief, meneer Dijsselbloem. Als je de olifant in de kamer die de strategie is maar durft te erkennen. Over die desinformatie voerde ondergetekende zelfs twee keer een succesvolle rechtsgang tegen het kabinet. Als alles wat mis is gegaan niet geplaatst wordt in een kader van de strategie lijkt alles gestuntel. En het is politiek niet onhandig om voor prutser te worden uitgemaakt als het alternatief misdadiger is.

Waarom de OVV fundamentele kritiek op de strategiekeuze vermijdt is niet bekend. De parallellen met Zweden zijn groot, waar een vergelijkbare commissie zware kritiek uitte maar de strategie geheel negeerde. In Engeland is in hoorzittingen de gasgeefstrategie wel openlijk benoemd en ook veel duidelijk geworden over de (economische) motieven. Daar was brede verontwaardiging over, maar Johnson heeft zelden echt last van schandalen.

Het ligt bij de OVV niet aan de onderzoeksopdracht, want het rapport gaat wel degelijk in op de strategie en Dijsselbloem gaf wel (nietszeggend) antwoord op vragen over de strategie.:

 

Ook is de OVV vrij om gewoon grondig te werken. Directe politieke druk is wel geprobeerd, maar zal weinig of geen invloed hebben gehad. Wel is het mogelijk dat de commissie de strategie van het kabinet niet kán begrijpen, net als veel andere verder intelligente en kritische commentatoren, en dus in rare gedachtenkronkels verzandt.

Misschien weegt de commissie de gevolgen van fundamentele kritiek mee. Wat er met ons land gebeurt als mensen de strategie in haar illegaliteit en onmenselijkheid begrijpen, dat publiek en Kamer voorgelogen zijn en duizenden mensen onnodig stierven, is inderdaad onvoorspelbaar. In ieder geval lijkt de cover-up van de strategie wel opzettelijk, want OVV vertelt transparante onzin door te komen met “groepsimmuniteit door infectie was maar wetenschappelijk jargon”, dat “vooral in het debat kwam omdat de media het er zo vaak over hadden” en dat indammen onwelkom was omdat het zo lastig is. De OVV stelt dat een harde lockdown werd gezien als “niet wenselijk vanwege de maatschappelijke gevolgen”. Maar op de RIVM-site stond destijds openlijk: “Ook bouwt niemand dan immuniteit op tegen de ziekte”.

Maar wat de reden voor het ontkennen van de strategiekeuze ook is, de OVV zit fout. Het is juist noodzakelijk dat we dat proces van erkenning doorlopen, met gevolgen voor structuren en systemen, maar zeker ook verantwoording voor machthebbers. Nederland reageert bij herhaling te slap op infectieziektes en daar moeten we mee stoppen. En ook bij de klimaatnoodsituatie, stikstof, toeslagen en vele andere dossiers wordt het tijd dat we beschermd gaan worden door een overheid die de belangen van invloedrijke bedrijven maar al te vaak voorrang geeft.