De comeback van de herbruikbare verpakking is nabij

Je koopt ’s ochtends op het station een kop warme koffie in een mooie herbruikbare beker. Op je bestemming drop je hem zonder moeite in een inzamelbox. Het statiegeld voor de beker komt automatisch terug op je rekening. Of je neemt de beker mee naar huis om weer opnieuw te gebruiken. Inleveren kan later altijd nog.

Wanneer we de systemen slim inrichten, kunnen duurzame herbruikbare verpakkingen op grote schaal wegwerpverpakkingen vervangen. Dat gaat veel verder dan het voorbeeld van de koffiebeker. Er is geen enkele reden waarom de bezorgers van Deliveroo of Uber Eats hun maaltijden niet in herbruikbare verpakkingen zouden kunnen bezorgen. Of waarom de maaltijden in een restaurant van McDonald’s standaard nog in eenmalig bruikbare verpakkingen geserveerd zouden moeten worden. Dat klinkt als toekomstmuziek. Maar hergebruik was ooit heel normaal. En over een paar jaar gaat het weer de normaalste zaak van de wereld zijn.

De politiek ziet dat inmiddels ook. In een ​ brief aan de Tweede Kamer​ pleitte demissionair staatssecretaris Stientje van Veldhoven woensdag voor landelijke afspraken om wegwerpbekers en -maaltijdverpakkingen te vervangen door praktische, aantrekkelijke en herbruikbare alternatieven. De overheid zet onder meer een studie op om te verkennen of een halvering van de wegwerpverpakkingen mogelijk is. Wij denken van wel, juist omdat er goede alternatieven zijn.

Tal van initiatieven dagen de status quo van verspillende wegwerpverpakkingen al uit. Bij Pieter Pot bestel je je online boodschappen in herbruikbare statiegeldpotten. Investeerders geloven in hun project: Pieter Pot haalde eind vorig jaar 2,7 miljoen euro groeikapitaal op. Ecover, producent van duurzame schoonmaakmiddelen, werkt inmiddels ook met flessen die in supermarkten opnieuw gevuld kunnen worden. Wageningen Universiteit stapte vorig jaar in haar kantines over naar herbruikbare statiegeldbekers van BillieCup. Met de statiegeldbeker hoeft niemand meer z’n eigen koffiebeker mee te nemen. Afval en kosten worden bespaard. Begin dit jaar stapten ook de eerste horecazaken in de binnenstad van Wageningen mee in het systeem.

De focus van het Nederlandse afvalbeleid lag jarenlang teveel op recycling. Maar de milieuwinst van hergebruik is in potentie veel groter dan die van recycling. Met haar brief laat Van Veldhoven zien dat het moment is aangebroken om de focus te gaan verschuiven naar preventie van afval en hergebruik van materialen, voordat naar recycling wordt gegrepen.

Het is nu zaak dat er meer van deze initiatieven komen. Ze moeten de kans krijgen om te groeien, om te laten zien dat hergebruik duurzamer is en ook echt op grote schaal werkt. Van Veldhoven nodigt in haar brief koplopende partijen uit om dit jaar nog te starten met pilots en verschillende systemen te testen. Door te gaan doen en te ervaren, komen we erachter welke hergebruik systemen betaalbaar, makkelijk en toegankelijk zijn, voor de ondernemers en de consumenten. Vanuit ​ Mission Reuse ​, een transitieprogramma van Recycling Netwerk ​, ​ Natuur & Milieu ​ en ​ Enviu ​, werken we hier al aan. We testen hergebruiksystemen in de praktijk. We delen onze geleerde lessen en doen beleidsaanbevelingen om van hergebruik het nieuwe normaal te maken.

Met haar brief aan de Tweede Kamer zet Van Veldhoven een stap in de goede richting. Het risico bestaat wel dat het volgende kabinet te lang blijft hangen in ‘onderzoeken en in overleg gaan met betrokken partijen’ en te weinig regie neemt. Terwijl het duidelijk is dat overheid de sturende rol moet spelen, en meteen kan beslissen om laaghangend fruit uit het buitenland te kopiëren. In Duitsland besliste de regering van Angela Merkel dat herbruikbare verpakkingen ​ moeten worden aangeboden bij take-away​. Vlaanderen ​ verbiedt wegwerp ​ in overheidsinstellingen en op publieke evenementen. En Ierland werkt een ​ heffing op het verstrekken van wegwerp koffiebekers ​ uit.

De ‘business as usual’ leidt tot een lawine aan wegwerpverpakkingen. We zijn massaal aan wegwerpverpakkingen gewend geraakt. Maar we kunnen ook massaal aan herbruikbare verpakkingen wennen. De enthousiaste initiatieven ontstaan al in de samenleving. Nu is de politiek aan zet. Met de Kamerbrief ligt er alvast een goede blauwdruk. De taak van de volgende bevoegde minister is helder: pak door en maak de plannen snel concreet.