De bittere nasmaak van de succesvolle gevangenenruil met het Kremlin

En weer lukt het Poetin: onschuldigen uitwisselen tegen criminelen. De laatste dagen speculeerden internationale media druk over een aanstaande gevangenenuitwisseling tussen Rusland en Westerse landen. Inmiddels is die een feit. Het Kremlin krijgt een tiental criminele Russen terug die in de Verenigde Staten en Europa na uitvoerige en openbare processen waren veroordeeld. Als tegenprestatie laat het drie Amerikanen vrij: Evan Gerskovich, correspondent van de Wall Street Journal, Paul Whelan, een Amerikaanse oud-marinier en een Amerikaans-Russische journaliste. Daarnaast zet het de gevangenispoorten open voor een opmerkelijk aantal Russische mensenrechten- en politieke activisten.

Natuurlijk zullen Poetin-Verstehers in het Westen zeggen: ja maar die Amerikaanse journalist en ex-militair, wie kan bewijzen dat dat geen spionnen zijn? Inderdaad, theoretisch kan dat. Belangrijk blijft echter te beseffen dat Russische politie- en veiligheidsdiensten en rechtbanken geen enkele onafhankelijkheid hebben maar een direct verlengstuk zijn van Poetin's Kremlin. Dus bestaat er voor de schuld van de veroordeelden geen enkel verifieerbaar bewijs.

Net als landen als Iran heeft het Kremlin een traditie om onschuldige Westerlingen te arresteren en ze dan later uit te wisselen voor Russen die bewijsbaar om zwaarwegende redenen in het Westen werden veroordeeld. De gevangenruil van december 2022 was bijvoorbeeld buitengewoon moeilijk te slikken voor het Westen. De Russische Viktor Bout werd uitgewisseld tegen de Amerikaanse basketballster Britney Griner. Bout is een voormalig officier in het Sovjet-leger die zich opwerkte tot een beruchte internationale wapenhandelaar met allerlei louche zaken. Sinds 2012 zat hij in de Verenigde Staten een 25-jarige gevangenisstraf uit. Griner was zo onverstandig met een heel geringe hoeveelheid marijuana naar Moskou te reizen. Het leverde haar een gevangenisstraf van negen jaar op.

Behalve de vrijlating van onschuldige burgers lijkt het positieve aan de huidige gevangenisruil te zijn dat het Westen er deze keer in is geslaagd om een relatief groot aantal onschuldigen vrij te krijgen en daarvoor minder Russische criminelen te hoeven laten gaan.

Nog niet alle details over de gevangenruil zijn echter bekend. De belangrijkste personen die het Kremlin vrij liet zijn Ilya Yashin, Vladimir Kara-Murza, en Oleg Orlov. Yashin is een oppositiepoliticus en activist. In 2022 werd hij veroordeeld tot 8,5 jaar gevangenisstraf voor “het verspreiden van valse informatie over de Russische strijdkrachten” nadat hij een video had besproken met beelden van het afslachten van Oekraïense burgers door Russische soldaten in Bucha. Politiek-activist en journalist Kara-Murza is een voormalig medewerker van de vlak bij het Kremlin doodgeschoten veelbelovende oppositiepoliticus Boris Nemtzov. Hij werd veroordeeld tot 25 jaar opsluiting in een streng strafkamp vanwege “verraad” en “ het verspreiden van desinformatie over het Russische leger.” Zijn schuld? De Russische inval in Oekraïne veroordelen. De 71-jarige Oleg Orlov begon zijn mensenrechtenactiviteiten al in 1979 in de Sovjet-Unie. Hij was voorzitter van de NGO “Memorial”, rond 1990 opgericht om de onvoorstelbare mensenrechtenschendingen onder het bewind van Sovjet-dictator Joseph Stalin te onderzoeken. Begin 2024 vond een 'rechtbank' ook hem schuldig aan het in “discrediet brengen van het Russische leger.”  In een strafkolonie zat hij zijn straf van twee en een half jaar uit.

Het Kremlin laat drie Amerikanen vrij en zijn vazal, de Belarussische dictator Lukashenko, een Duitser. De Amerikaanse oud-marinier Paul Whelan werd in 2020 wegens "spionage" tot 16 jaar veroordeeld. Correspondent van de Wall Street Journal Evan Gershkovich werd vorige maand ook schuldig bevonden aan “spionage” en werd voor zestien jaar in een strenge strafkamp opgesloten. Lukashenko had zeer recentelijk de Duitser Rico Krieger ter dood laten veroordelen vanwege onder meer  een “terroristische handeling en doelbewuste schade aan communicatielijnen.”

De gevangenen die het Westen vrijlaat zijn Vadim Krasikov, kolonel in Rusland's Veiligheiddienst FSB, het Russische spionnenechtpaar Dultsev en enkele veroordeelde cybercriminelen. Een Duitse rechtbank had Krasikov veroordeeld tot levenslang voor het op klaarlichte dag doodschieten midden in Berlijn van een voormalige Tsjetsjeense rebellenleider. De Duitse regering had zich lange tijd fel verzet tegen zijn vrijlating omdat het natuurlijk indruist tegen de fundamentele Westerse waarden om een persoon aan wie bewijsbaar zoveel bloed kleefde zo maar te laten gaan. Het is daarom niet uitgesloten dat Duitsland's tegenstribbelen heeft geleid tot de vrijlating van meer onschuldige Russen dan het Kremlin lief was.

De andere Russische gelukkigen zijn Artem en  Anna Dultsev die afgelopen woensdag in Slovenië werden veroordeeld voor spionage. Met vervalste documenten verhuisde het echtpaar in 2017 als Agentijnse burgers naar Slovenië. Zij reisden door Europa om opdrachten uit te voeren van de Russische Buitenlandse Veiligheidsdienst en brachten cash-geld naar andere Russische 'slapende' agenten die later in actie moesten komen.

Hoe heuglijk de vrijlating van Russische dissidenten en politieke activisten op zich ook is, het blijft natuurlijk diep tragisch dat zij hun vaderland moeten verlaten. Een positieve kant aan hun gedwongen vertrek is dat zij nu de rest van de wereld openlijk en actief deelgenoot kunnen maken van hun kennis van de verschrikkingen die Vladimir Poetin buurland Oekraïne maar ook het Russische volk aandoet.

Bitter voor het Westen is ook te moeten aanvaarden dat het geen keus heeft om veroordeelde zware criminelen in dienst van een vijandige staat vrij te laten als enige mogelijkheid om zijn eigen onschuldige burgers te redden uit de klauwen van de criminele KGB-kliek in het Kremlin.