De bioscoop is een ideaal vluchtoord
De Nachtwacht op een postzegel, een postzegel opgeblazen op een twee meter hoog canvas, een film op een tv-scherm, het kan allemaal. Natuurlijk zijn afbeeldingen op ieder mogelijk medium en materiaal genietbaar maar de geëigende plek voor de filmkunst blijft het grote, witte doek. Niet alleen wordt het bewegend beeld geschreven, geregisseerd en gemonteerd voor het grote doek er speelt nog iets veel belangrijkers en wel het magische ingrediënt; kijkbeleving.
Losse beeldjes die zo snel worden gedraaid dat ze de illusie van beweging achterlaten op het menselijk netvlies. Een mens die dat wel weet maar zich desondanks volledig overgeeft aan die illusie. Wit doek reflecteert een niet bestaande wereld die ons amuseert of emotioneert en verdwijnt weer als het licht aan gaat. Kinderachtig verzetje? Natuurlijk, maar bewaar vooral dat kind in uzelf, daar wordt een mens gelukkiger van.
Een gerieflijke stoel, een donkere, koele zaal en een fris drankje in de hand. Op zomerverhitte dagen is het uitstekend toeven in de bioscoop. Het utopia voor filmliefhebbers dompelt zich dan onder in een mystiek enigszins buitensluiterige sfeer. Wij zitten hier fijn cultuur te happen in een heerlijke cultuurtempel terwijl het puffend volk zichzelf buiten op een stomend heet terras van bier en ijs voorziet. Versnaperingen die uiteraard óok in de bioscoopfoyer voorhanden zijn maar met de schaduwzijde dat men door dit decadent gedrag de langverwachte zonnestralen en de broodnodige vitamine D mist.
Met z’n allen in het donker in een zaaltje naar een wit doek kijken. Met z’n allen, maar toch alleen, in het donker, wachten wat er komen gaat. Dat is alles. En dat heerlijk simpele gegeven is tevens die onveranderlijke magie die al sinds de uitvinding van het medium de aantrekkingskracht bepaald.
Door de jaren heen werden de stoelen luxer, de tent werd verruild voor een bakstenen gebouw en we konden zelfs een kopje koffie krijgen, maar de essentie blijft dat gezamelijk ondergaan van een voorstelling. Een imaginaire voorstelling nog wel, want feitelijk zitten we naar flikkerend lampje te kijken. Ons brein is kennelijk nog altijd niet in staat, ondanks de wetenschap dat het stilstaande losse beeldjes betreft, de snelheid van die beelden te verwerken en ziet het als een vloeiende beweging; Een film. Dat wonderlijke brein, die het fenomeen bedacht, wordt er ook nog altijd door bedot. Fan-tas-tisch. Letterlijk.
En dan de esthetiek en het verhalende van film. Alsof je in anderhalf uur een boek leest. Daar kan zelfs geen toneelvoorstelling tegenop. Maar ook daar fopt ons brein ons. Hoe vaak schrijft men niet ‘De verfilming lijkt niet op het boek..’. Nee, uiteraard niet, bij het lezen van een boek bepalen wij zelf de beelden. Een boek is een uitdaging, gaat met uw inlevingsvermogen op de loop. Film en toneel doen ons meeleven met voorgeschoteld, kant-en-klaar beeld en na afloop is die betovering verbroken.
Waar een boek zich in ons geheugen nestelt daar zijn de vluchtige tv en film alweer vervlogen. Maar toch zijn er die unieke uitzonderingen waarbij het beeld dermate beklijft dat de titel noodt tot ‘nog eens zien’ en ‘nog eens..’. De kracht van beeld, hypnotiserend en hallucinant, is zo nu en dan oppermachtig. Die ene diamant in een zee van middelmatigheid is de klassieker die we steeds weer willen zien terwijl dat fantastische boek zelden meer dan één keer gelezen word. Paradoxen in het menselijk bewustzijn.
Beeld, geluid, muziek en geschreven tekst strijden als het ware om voorrang binnen onze geheugencapaciteit. Film geeft daarbij de zoete ervaring van ongekend lui kijkgenot. Thuis voor de buis is daar nog altijd die vertrouwde omgeving, de afstandsbediening en de uitnodigende ijskast vol lekkernijen. In de bioscoop dien je je voor te bereiden en daarna over te geven aan die collectieve ervaring, het liefst zonder hinderlijke onderbreking.
Bij het verlaten van de zaal en de bioscoop is daar nog de lonkende foyer voor geestdriftig nagesprek en eenmaal buiten ervaart men de overgang naar de echte wereld bijna teleurstellend tastbaar. Daar schijnt de zon en heeft de argeloze voorbijganger schijnbaar geen idee van de fantasiewereld die wij zojuist binnen vier muren beleefden. Het sluit ze uit.
Wij waren even van deze aarde verdwenen en gaven ons over aan draken en reuzen, seriemoordenaars en superagenten, middeleeuwse ellende en vorstelijke decadentie. Wij waren er even niet, zette de realiteit even op ‘pauze’. Wij bevonden ons even ‘tussentijds’, in dat heerlijke land Biostopia.