De belastingbetaler investeert, prof. dr. Ronald Plasterk incasseert

Dr. Jan Koster is een held, een koning en een kostbaar sieraad aan de kroon van het Universitair Medisch Centrum in Amsterdam. Hij houdt de academische traditie en de ethiek hoog, die is gevestigd aan de Europese universiteiten van de negentiende eeuw.

De grote pioniers van de moderne wetenschap  waren ervan overtuigd dat zij in dienst van de mensheid stonden. Het aanvragen van patenten of het bedingen van exclusieve rechten was ver beneden hun stand. Ze voerden wel een hevige concurrentiestrijd maar die ging erover wie als eerste een belangrijke ontdekking kun publiceren. Daarbij beschouwden geleerden zich  als kampioenen van hun vaderland. Ze deden het  voor de vlag. Toen iets voor het jaar 1900 Emil von Behring, uitvinder van een serum tegen difterie, deze erecode doorbrak en samen met het bedrijf Hoechst patenten verkreeg, werd hem dat in brede kring zeer kwalijk genomen.

Jan Koster staat in die oude traditie van 'Wij werken niet voor onze bankrekening maar voor het algemeen belang'. Hij onderhoudt een steeds groeiend platform met informatie rond de problematiek van kanker, waar onderzoekers uit de hele wereld gebruik van kunnen maken. Gratis en voor niks. Zijn eigen onderzoeksgroep probeert het kankergenoom beter te begrijpen om er zo zwakke punten in te ontdekken. Die kunnen dan weer de basis vormen voor vaccins en geneesmiddelen. Het is de bedoeling dat die de weg van het laboratorium naar het ziekenhuis zo snel mogelijk kunnen afleggen.

Wie was er ook weer beroemd geworden door onderzoek naar het genoom? Professor doctor Ronald Plasterk. Na zijn verblijf in de politieke arena is deze weer naar de wetenschap teruggekeerd. Dat wil zeggen: hij bedrijft met zakenvrienden commercieel onderzoek. Hoogleraar  is hij inmiddels ook weer, want hij regelde voor zichzelf een leerstoel met een 0-urencontract  aan de Medische Faculteit van de Universiteit van Amsterdam. Ze zien hem daar hoogst zelden. Het is voor de titel.

In een uitvoerig artikel legt de NRC uit hoe Plasterk na zijn vertrek uit de politiek in enkele jaren miljonair werd. Eerst benaderde hij Koster. Met behulp van diens gegevens en algoritmes gingen ze samen aan het werk. Daar kwam zoveel uit dat Plasterk zijn nieuwe vriend voorstelde octrooi aan te vragen. Dat wuifde Koster weg. Hij was niet in de wetenschap gegaan om rijk te worden maar om kanker frontaal aan te vallen.

Plasterk vroeg vervolgens voor zichzelf octrooi aan op een methode om, zoals de NRC het formuleert, gepersonaliseerde kankervaccins te prepareren. Hij bracht het onder bij het bedrijf Frame Therapeutics, dat hij in 2018 samen met drie kapitaalkrachtige ondernemers in het leven riep. In 2022 incasseerden de vennoten van Frame Therapeutics. Ze verkochten het voor 32 miljoen euro aan de grote Duitse onderneming Curevac.

Jan Koster komt in het hele verhaal  niet meer voor. Om de verkoopwaarde van Frame Therapeutics op te pompen, werd een specialist ingehuurd, een strategic storyteller met de naam Giuseppe Marzio, die een soort bedrijfsgeschiedenis opstelde met Plasterk in de hoofdrol. Mooie baan: strategic storyteller. Kun je vast behoorlijk mee binnenlopen. Past ook heel goed bij deze eeuw van de leugen.

Plasterk toont zich met dit alles een waardig leerling van Emil von Behring. Als minister van Onderwijs  vond hij al dat niet alleen universiteiten maar ook onderzoekers persoonlijk moesten kunnen profiteren van hun ontdekkingen. Zo komen de investeringen uit publiek geld maar de winsten worden geprivatiseerd. Hij geeft nu zelf het voorbeeld.

Dr. Jan Koster heeft enorm op zijn sodemieter gekregen van de medische faculteit. In de ogen daarvan is hij geen ethisch wetenschapsman maar een domoor die miljoenen heeft laten lopen. Hij is nog genadig van af gekomen. De zaak is min of meer in der minne geschikt.

Koster werkt nog steeds voor de mensheid en niet voor het eigen gewin. De affaire met Plasterk is wel een zwarte vlek op zijn staat van dienst.

Het is een schandaal dat Koster niet al lang een leerstoel is aangeboden. Een man met zo'n staat van dienst en zo'n instelling hoort hoogleraar te zijn, ook omdat hij zich dan met promovendi kan omringen. Zo ontstaat een Amsterdamse school  van onderzoekers die het werk van Koster overal in binnen- en buitenland voortzetten, hopelijk net zo onbaatzuchtig als hun leermeester.

En Plasterk? Nu hij binnen is, kan hij er wel weer even tussenuit om premier te worden in het kabinet dat onder begeleiding van twee mislopen dominees gevormd wordt. Qua mentaliteit en hebzucht past hij prima als leidinggevende van een stelletje ministers die straks zullen prediken dat U en ik de broekriem aan moeten halen maar dat het bedrijfsleven wél het geld voor Nederland moet verdienen.

Ja, daarvoor is Plasterk geknipt. Hij zou nooit handelen zoals de half-Nederlandse professor Wilhelm Röntgen in 1896 deed, de techniek achter zijn uitvinding wijd en zijd publiceren. Plasterk is geen wereldvreemde, naïeve geleerde, geen sukkel, geen dief van zijn eigen portemonnee. Hij is een kind van deze eeuw.

Maar Jan Koster blijft een held, een koning. Voor altijd.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis: Nu: de formatie