De avondklok blijkt een farce

Zo dan. Krijgt deze dinsdagochtend van dooi toch ineens een vrolijk aspect. Het is duidelijk dat er in heel Nederland hard gelachen wordt nu een rechter ineens met onmiddellijke ingang de avondklok van tafel heeft geveegd. Wij kunnen weer zonder hond of rugzak van Deliveroo de nachtelijke stad in. Die gedachte geeft vrijheid. Voor het overige maakt het weinig verschil: met al die dichte deuren hebben weinigen iets te zoeken op straat. Het zal stil blijven met hier en daar een wandelaar, die grote afstand houdt tot de medemens. Niet omdat hij het bewust probeert maar omdat het zo nu eenmaal gaat middenin de nacht als braaf Nederland thuis op één oor ligt, voor de buis met Netflix hangt of zich te buiten gaat aan drank en drugs.

Ondertussen heeft deze zaak behalve een komisch ook een ernstig aspect. De avondklok staat model voor het wettelijk knoeiwerk dat een constante is van de kabinetten Rutte. Tien jaar lang is er onvoldragen wetgeving afgeleverd die vaak genoeg ook nog tot ongewenste effecten leidde. Nu hebben we dan deze klap op de vuurpijl. Dat de avondklok is opgeheven, heeft niet te maken met het feit dat de regering de grondwet schond of zo maar vanwege juridisch gebroddel. Men beschikt over een ministerie vol rechtskundigen. Men grondvest een besluit op de verkeerde wet. Tegelijk rekent de rechter het de staat zwaar aan dat deze niet met een overtuigende bewijsvoering is gekomen met betrekking tot de effecten van avondklokken. Leidt deze zware maatregel werkelijk tot een substantiële teruggang in het aantal besmettingen? Verder dan een bewering is de overheid nooit gekomen. De adviezen van het OMT dienaangaande houden in de bewijsvoering zoveel slagen om de arm dat die nauwelijks hulp bieden. Kortom: men heeft er maar een slag naar geslagen en daarvoor juridisch gezien de verkeerde weg bewandeld.

Onder de kabinetten Rutte is de kwaliteit van het bestuur in Nederland sterk teruggelopen. De overheid slaagt er op te veel terreinen niet meer in haar ambities en beloftes waar te maken. Dat blijkt uit de gigantische budgetoverschrijdingen en blunders bij infrastructurele projecten, uit het toeslagenschandaal, uit wat door moet gaan voor de afwikkeling van de aardbevingsschade, uit het continue klootzakken rond de vaccinaties, uit de crisis in de jeugd- en de ouderenzorg, uit de woningnood, uit het feit dat men de snelwegen heeft vol gelegd met asfalt waar bij enige vorst de gaten in vallen, en zo voort, en zo verder.

Nu moet de regering in het stof bijten voor Viruswaarheid, een gezelschap samenzweringstheoretici met een heilig geloof in hun eigen sprookjes. Goliath midden op het voorhoofd getroffen door een juridische steen uit de slinger van een verstandelijk uitgedaagde David.

Mij komt een dode blanke man met een zware baard voor ogen wiens daden en woorden in dit tijdsgewricht op weinig applaus mogen rekenen. Toch deed hij regelmatige treffende uitspraken. Bijvoorbeeld deze: “ Hegel bemerkte irgendwo, dass alle grossen weltgeschichtlichen Tatsachen und Personen sich sozusagen zweimal ereignen. Er hat vergessen, hinzu zu fügen: das eine Mal als Tragödie, das andere Mal als Farce ”. Omdat het onderwijs in de taal van onze allergrootste handelspartner is opgeheven, terwijl er aan de universiteiten van die partner meer studenten Nederlandse taal- en letterkunde studeren dan in ons land, lever ik er maar een vertaling bij. “Hegel merkte ergens op dat alle feiten en personen van wereldhistorisch belang om zo te zeggen twee keer voorkomen. Hij heeft vergeten daaraan toe te voegen: de ene keer als tragedie, de tweede keer als farce”. Het coronabeleid van het kabinet Rutte III is weliswaar niet van wereldhistorisch belang maar toch treft de uitspraak doel. Mark Rutte vergelijkt zich graag met zijn voorganger Cort van der Linden,  misschien wel Nederlands grootste premier en bovendien een buitengewoon creatief minister van Justitie, die als zodanig de grondlegger is van het Nederlandse jeugdrecht. Zijn beide  opvolgers in deze functies , Mark Rutte en Ferdinand Grapperhaus zijn inderdaad net als de avondklok een farce gebleken.

De plotse deconfiture van de avondklok moet uiteraard muzikaal worden begeleid. En wel met Je suis seule ce soir en Strangers in the Night.

Voor het overige ben ik van mening dat de toeslagenaffaire niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen. Datzelfde geldt voor het Groninger aardgasschandaal.

Update: de staat is net in beroep gegaan tegen de opheffing van de avondklok. Ze wil voortzetting van de maatregel tot er een definitieve regeling is getroffen. We zullen zien of de hogere rechters voor deze argumentatie gevoelig zijn. Daarbij zal ongetwijfeld op de achtergrond hun mate van gezagsgetrouwheid een rol spelen al zal dat uiteraard in hun uitspraak niet terug te vinden zijn. Ook als de staat gelijk krijgt, lijdt het kabinet Rutte III een aanzienlijk gezichtsverlies. Veel Nederlanders zullen denken dat Rutte c.s. niet tegen hun verlies kunnen en nu wraak nemen. Dat is een onjuist conclusie maar zo voelt het gedrag van het kabinet wel aan. Rutte zal wel met de schrik vrij komen. Voor Ferdinand Grapperhaus is het nu over en uit in de politiek. Hij heeft gefaald waar deze gevierde advocaat juist niet had moeten falen. Hij zal na het aantreden van het volgend kabinet wel teruggaan naar zijn goed betalende Zuidas klanten, slachtoffer van het Peterprincipe. Het kabinet als geheel vormt op zijn beurt een perfecte illustratie voor de wet van Murphy.

Update 2: Volgens het Algemeen Dagblad voert de staat in het superspoed hoger beroep als argument voor voortzetting van de avondklok aan dat de directe uitvoerbaarheid van de opheffing een onmogelijke zaak is. Dat is een argument van likmevessie. Via de sociale en de andere media is de hele Nederlandser bevolking gemakkelijk op de hoogte te stellen van een intrekking. Tenslotte sloot men de horeca aan het begin van de eerste lockdown met behulp van een persconferentie op de televisie enkele uren voor die verplichte sluiting in ging. Ook moet het niet moeilijk zijn ordebewakers te instrueren geen overtredingen van de avondklok meer te beboeten. Fluitje van een cent. Kulargument maar we moeten zien of de hogere rechters dat ook vinden.

Het zou goed zijn als de zitting van dinsdagmiddag 16.00 uur door de NPO werd uitgezonden of in ieder geval gelivestreamd. Dit is een geding waarvan de uitkomst belangrijk is voor elke Nederlander.

Update 3: Premier Rutte heeft op een haastig bijeengeroepen persconferentie benadrukt. dat een intrekking onmiddellijk ernstige gevolgen zou hebben voor de verspreiding van het virus. Daar heeft hij de avondklok uitgeroepen tot geloofsartikel en prestigezaak. Het is de vraag of deze totale identificatie met een omstreden instrument verstandig is. Aan de ander kant is zijn oproep om toch thuis te blijven mochten de rechters de staat ongelijk blijven geven, wellicht ingegeven door electorale overwegingen. Met zijn oproep definieert de premier deze thuisblijvers als morele winnaars en mensen van goede wil. Tegelijkertijd presenteert hij zich als hun goede herder. Dat zal hem op 17 maart geen windeieren leggen. Rutte is de perfecte colporteur niet van stofzuigers maar van politiek zonder garantie.

Update 4 Fantastico: De president van het Hof blijkt een uiterst snibbige dame die nog het meest weg heeft van zo’n sarcastische rechter uit Amerikaanse series op haar gebrekkige flue de bouche na. Zij blijkt een Judge Judy zonder humor en mensenkennis. Zij heeft weinig geduld met Jeroen Pols van Viruswaarheid als die een punt van orde wil maken nog voordat de advocaten aan het woord zijn geweest. Dat is immers bij het Hof niet de gewoonte. Pols – zelf jurist – weet dit natuurlijk uitstekend. Hij grijpt deze gouden kans om de rechter neer te zetten als de verpersoonlijkte arrogantie van de macht. Hij wraakt haar. Wie de video van het AD bekijkt, zal zeker geneigd zijn hem gelijk te geven. Tijdwinst voor Viruswaarheid want men zal nu alle zeilen bij moeten zetten om een wrakingskamer bijeen te roepen die zo snel een uitspraak moet doen dat de hele zaak nog voor 21.00 uur kan worden afgehandeld.

Update 5: De ijlings samengestelde wrakingskamer werd voorgezeten door een gezellige dame die met grote vriendelijkheid alle betrokkenen het woord liet doen. De uitspraak was evenwel dat de snibbige tante de baas was in de rechtszaal en voor de rest niks. De zitting zal dus onder haar leiding worden hervat. Eens kijken of zij zich nu wat meer inhoudt en of er nog meer clashes komen met de partijen. Ik denk dat het Engel en zijn consigliere wel toelacht om door de bode de zaal uitgedragen te worden want dat bevestigt hun wereldbeeld. De werkelijkheid, vrienden en vriendinnen is beter dan Netflix.

Update 6: De charade was ruim voor het uur U afgelopen. Het Hof onder leiding van de bitse tante, wier objectiviteit volgens de wrakingskamer buiten kijf was, werd het in ijltempo eens: die avondklok blijft in het belang van de volksgezondheid in stand tot het echte hoger beroep komende vrijdag dient. Ook daar zullen Willem Engel en zijn kompaan van Viruswaanzin het pleit wel verliezen. Hun advocaat zal wel het zijne denken over de kwaliteit van hun interventies tijdens de zitting van dinsdagavond.

Aan de supersnelle oordeelsvorming door het Hof was een merkwaardige zitting vooraf gegaan. De voorzieningenrechter had die ochtend de avondklok van tafel geveegd omdat die was gebaseerd op een verkeerde wet. De motivatie van de regering was in de context van deze wet niet sterk genoeg. De hele dag was benadrukt dat het hoger beroep niet over de inhoud zou gaan maar over dit aspect. Niettemin verscheen de advocaat van de staat met een getuige-deskundige in de persoon van professor Jaap van Dissel. Die hield het soort verhaal dat hij ook altijd voor de Kamercommissie afsteekt. Met veel grafieken onderbouwde hij de stelling dat we zware tijden tegemoet gaan in verband met de grote besmettelijkheid van de Britse variant. Volgens hem was de avondklok een onontbeerlijk hulpmiddel om deze in toom te houden. Hij moest echter toegeven dat het effect van de avondklok werd geschát en niet geméten. Het was onmogelijk om de werking te bepalen los van de daaraan gekoppelde één bezoeker per huishouden regeling. Zo kreeg de zitting toch een inhoudelijk karakter.

Van hun kant deden Willem Engel en zijn juridisch geschoolde evenknie Jeroen Pols het nodige om het betoog van hun advocaat te ondermijnen door het stellen van tamelijk idiote en irrelevante vragen. Van Dissel moest zich verantwoorden over zijn rol tijdens de epidemie van de Mexicaanse griep – die er niet bleek te zijn – en opsommen hoe vaak de prognoses van het RIVM uitkwamen. Engel probeerde hem te verwikkelen in een betoog over meettechnieken. Zo ontmaskerden zij zichzelf terwijl hun advocaat met een pokerface volgde hoe zijn cliënten zijn pleidooi met hun paranoïde vraagstelling onderuit haalden. De voorzitster van het Hof onderbrak allen nu en dan met korzelige vragen en opmerkingen die bij haar voor samenvattingen doorgingen van het door de vertegenwoordigers van beide partijen gesprokene. Ze deed – blijkbaar geschrokken van het wrakingsincident – zichtbaar haar best om zo eerlijk en gespreid mogelijk uit te delen.

Opmerkelijk was hoe weinig tijd het Hof nodig had om de pleitnota van de staatsadvocaat te doorgronden, een document van vele velletjes gelardeerd met tal van statistieken en grafieken. Zeker omdat zij in het geheim van de raadkamer ook nog het betoog van Engels advocaat tot hun recht moesten laten komen.

Direct na de uitspraak gaf Mark Rutte opgelucht een persconferentie om het publiek diets te maken dat de kinderen des lichts de overwinning hadden behaald op de kinderen der duisternis. Hij riep laatstgenoemden op hun liefde voor de nacht te beteugelen en toch vooral thuis te blijven.

Ja, het was geen tragedie maar een farce. Uiteindelijk hebben op deze wonderlijke dag de geloofwaardigheid van de regering, van Viruswaarheid én de rechterlijke macht gelijkelijk geleden. En de presidente van het Hof, die zou ik komend seizoen graag zien als hoofdpersoon van een docusoap. Ze is het waard. Zij heeft er het talent en de gekte voor. Zij draagt de perfecte naam: mr. M.A.F. Tan-de Sonnaville. De manier waarop zij Van Dissel na zijn getuigenis heen zond, was onvergetelijk. Vooral het vermoeide “dag”, dat zij hem nariep toen de hooggeleerde al op weg was naar de uitgang. Ik heb genoten. Ik heb ongelofelijk genoten. Iedereen die een warm gevoel krijgt bij de leuze ni Dieu ni Maître heeft dat vandaag gedaan. Wat is het toch een genoegen op de televisie te zien hoe de premier en de minister van Justitie elk op hun eigen manier probeerden zo belangrijk mogelijk te kijken. Zo onvoorstelbaar belangrijk. Zo beladen met verantwoordelijkheid. Zo gekwetst in hun ego door de onverwachte actie van een voorzieningenrechter. Hoe heerlijk is het als hotemetoten zich belachelijk maken.