De allochtoon als politieke speelbal

In de metro, onderweg naar mijn hoorcollege op het Roeterseiland, speelt zich een politiek theater af op het beeldscherm van mijn telefoon. Termen als omvolking en percentages over het aandeel inwoners met een migratieachtergrond in de grote steden vormen de inhoud van het debat in Den Haag. Radeloos en dissonant staar ik naar iets wat ik niet anders kan beschrijven dan een pijnlijk fenomeen, tot ik besluit om mijn telefoon in mijn broekzak te steken en mijn oortjes terug in hun laaddoosje te stoppen. Het was weer genoeg voor één dag.

Het bipolaire tijdsgewricht is aangebroken waarin bijna twee derde van de Nederlanders met een niet-Europese migratieachtergrond zich niet vertegenwoordigd voelt door het parlement. Maar in dezelfde adem kunnen stemmingmakers zoals Lale Gül ongefundeerde claims maken over deze groep en hun vermeende steun voor de PVV, wat vervolgens wordt overgenomen en verspreid door rechtse media. Het is een tijd waarin de allochtoon zich onvrijwillig leent aan het politieke balspel dat haar op elk mogelijk moment in een denkbeeldig doel poeiert voor electoraal gewin. Het spel is zelfs zo aantrekkelijk geworden dat de zelfbenoemde linkse oppositie een poging waagt door in interviews te spreken van een verzorgingsstaat die wordt opgeblazen als “iedereen” wordt binnengelaten.

Toen ik het recente interview met Frans Timmermans in Trouw las, deed het me denken aan de verwijten die Geert Wilders vaak krijgt over zijn taalgebruik wanneer hij zegt dat we heel Afrika of Azië  binnenlaten door onze grenzen. Want wie is 'iedereen'? Is het iedereen die zich aanmeldt? In dat geval staan internationale verdragen voor asielzoekers toch centraal? Of geldt dat alleen wanneer het nog valt te verkopen aan de kiezers en wanneer er consistent winst wordt geboekt in de peilingen? Of is het iedereen buiten Nederland? Als dat zo is, dan reduceert Timmermans het maatschappelijk debat hierover tot populistische retoriek, wat in de basis niets verschilt van het niveau van Wilders.

In het handelen van linkse politici en de zichtbare draai die ze nu maken op dit onderwerp, realiseren deze leiders zich niet dat hun oordeel over de migrant ook neerslaat op de houding richting gevestigde allochtone groepen. Antropoloog Didier Fassin legt uit dat de vatbaarheid van lichamen voor raciale differentiatie betekent dat associaties richting immigranten overdraagbaar zijn naar gevestigde etnische minderheidsgroepen in de samenleving. Het anti-immigratiesentiment neemt zo discriminerende vormen aan die vervolgens ook discriminatie in de multi-etnische samenleving voedt. Ontmenselijkende termen zoals "illegaal," "onwettig," of "crimineel" fungeren als raciale hondenfluitjes die vooroordelen gecodeerd uitdrukken, vooral wanneer linkse politici ze overnemen.

Ik herinner me nog heel goed wanneer ik dit fenomeen voor het eerst ervaarde. Het was tijdens het hoogtepunt van wat toen de moderne migratiediscussie was. Rond hetzelfde moment dat Wilders zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak deed, nam de discriminatie die ik als tiener ervoer toe tot proporties die ik tot dat punt niet eerder had meegemaakt. Door de hallen van mijn middelbare school en de klaslokalen, waar les en emancipatie zouden moeten floreren, leerde ik de harde realiteit van wat het is om allochtoon in Nederland te zijn. Van 'terrorist' tot 'gelukszoeker', er waren niet genoeg woorden om mijn ongewenste aanwezigheid in dit land uit te drukken.

Op het moment dat er over het inperken van migratie wordt gesproken, is dit onder alle omstandigheden onlosmakelijk verbonden aan de gevestigde groepen mensen met een migratieachtergrond in Nederland. In het debat van woensdag maakte Laurens Dassen dit duidelijk toen hij aan de interruptiemicrofoon uitlegde dat dit het gros van de mensen is die achter de percentages zitten die over en weer werden geslingerd tijdens het debat. Elke maatregel of standpunt over migratie zal onontkoombaar een weerslag hebben op mensen die hier hun leven hebben opgebouwd, op mensen zoals ik, die hier zijn geboren.

Dus, wanneer politici die zichzelf graag links noemen willen toetreden tot het balspel met de allochtoon, moeten ze zich realiseren dat daarmee elk van hun standpunten en elke vorm van stellingname over onderwerpen zoals racisme en discriminatie vanaf dat moment tot de categorie van loze woorden behoort.