Dat heeft Joris Luyendijk allemaal niet verdiend

Joris Luyendijk is sinds zijn nieuwe boek ‘De Zeven Vinkjes’ is verschenen is, de bonte hond. Heel Nederland heeft er een mening over zonder dat men het gelezen heeft en die mening is ongunstig. Hij krijgt het stevig te verduren. Waar haalt hij het recht vandaan om met deze analyse van de macht in Nederland te komen?

Ik sluit mij bij de rest van Nederland aan. Ik heb het boek niet gelezen. Toch geef ik er een mening over. Die is wel ergens op gegrond. En wel op de godvergeten woede die hij van links tot rechts heeft weten te wekken. Kennelijk heeft Joris Luyendijk aan alle kanten zeer gevoelige snaren geraakt.

Wat is dat dan voor een snaar? Joris Luyendijk heeft betoogd dat de macht in Nederland wordt uitgeoefend door blanke mannen, althans mannen met minstens één blanke ouder, die uit een behoorlijk milieu komen. Thuis werd gelezen en muziek gemaakt. Er was belangstelling voor cultuur. Men kende er zijn talen. Men heeft een behoorlijke opleiding achter de rug. De kinderen wordt een habitus bijgebracht, een manier van doen, die ervoor zorgt dat zij later serieus genomen worden. Daarom bereiken zij snel sleutelposities, niet alleen in de politiek maar ook in het zakenleven, bij het maatschappelijk middenveld en in de media. Zij besturen het land op grond van de visies die ze van huis uit hebben meegekregen. Zij coöpteren hun eigen gelijken als er in hun kringen vacatures zijn. Mensen uit een ander milieu of van een andere afkomst komen er niet aan te pas. Of zij moeten die mannen heel nadrukkelijk in hun eigen rol en vooroordelen bevestigen. Zie bijvoorbeeld – de voorbeelden zijn van mij – Lale Gül met haar bestseller of de aanpak van Ahmed Aboutaleb als burgemeester van Rotterdam.

Als het om het analyseren en het vinden van oplossingen gaat, nemen deze blanke mannen hun eigen normen, waarden en situatie als uitgangspunt. Dat leidt vaak tot slechte besluiten omdat ze van zichzelf en hun eigen ervaringen uitgaan en niet die van de mensen over wie ze dan beslissen.

Die blanke mannen voldoen aan zeven kenmerken, door Luyendijk “vinkjes” genoemd. Ik mag over mijn voorraad niet klagen maar ik heb ze toch niet allemaal want ik stam uit een arbeidersmilieu.

Mijn ouders vonden dat de tijden na de Tweede Wereldoorlog veranderd waren. Voortaan zouden ook de kinderen van de arbeiders door mogen leren. Mijn vader had vijf broers en ze konden allemaal goed leren. Bij elk van hen kwam de hoofdbroeder bepleiten dat zij op zijn minst naar de Mulo mochten. Tevergeefs. Dat was niets voor ons soort mensen, meenden mijn grootouders. De kinderen moesten bijdragen aan het gezinsinkomen, een vak leren en dan trouwen. Het waren de jaren dertig met hun grote werkeloosheid. Mijn oma bracht haar zonen een voor een naar een of ander bedrijf dat toevallig een leerjongen nodig had. Zo kwam mijn vader op een zetterij terecht.

Zo zou het, besloot hij, met zijn kinderen niet gaan. We woonden in een gemeenteflatje op vijf minuten lopen van een katholieke middelbare school. Mijn ouders stuurden mij daar bewust niet heen maar naar het Sint Franciscuscollege in Rotterdam. Daar kende niemand mijn achtergrond. In Schiedam zou men maar op mij neerzien. Ook mijn broer stuurden ze naar het Franciscuscollege. De omgeving van mijn ouders had kritiek op deze handelwijze. Op de drukkerij waarschuwden de collega’s: later wordt hij groots met zijn diploma en kijkt je niet meer aan. Mijn grootvader van moederszijde vond het allemaal “te hoog gegrepen”. Al deze weerstand overwonnen mijn ouders en ze lieten ons doorleren maar niet op een plek waar anderen onze inferioriteit qua afkomst kenden.

Daar moest ik sterk aan denken toen ik Joris Luyendijk aangepakt zag worden bij Buitenhof waar in het bijzonder Nelie Kroes pissig op hem reageerde. Geen wonder. Ze was dan wel vrouw maar voor het overige was het met die vinkjes heel erg in orde. Vrijzinnig zakenmilieu, als meisje naar de Nederlandse Economische Hogeschool gestuurd. Luyendijk had haar ervan beticht ontsnapt te zijn uit een calvinistisch milieu en zich een deftig accent aangemeten te hebben. Dat was onjuist maar ze kon het ook echt niet hebben. In de in de ogen van de eveneens uitgenodigde Sylvana Simons vond de geplaagde auteur geen genade. In haar omgeving wordt het Luijendijk min of meer kwalijk genomen dat hij hun onderwerp gestolen heeft. Jarenlang beweren personen van kleur hetzelfde maar nu ineens komt er aandacht voor. Het lijkt wel jalousie de metier. En dat terwijl Joris Luyendijk haarfijn uitlegt waarom hij wel gehoor krijgt: niet omdat hij met zoveel nieuwe inzichten komt maar omdat hij als blanke man uit een goed milieu onmiddellijk een podium krijgt.

Eindelijk komt deze zaak voor het voetlicht, is het weer niet goed. De Zeven Vinkjes verdient het een bestseller te worden. Luyendijk vraagt de aandacht voor een groot maatschappelijk probleem. Al dat misprijzen, al die hoon, al dat geschamper, al die jijbakken, die heeft Joris Luyendijk niet verdiend. Laten we dat probleem aanpakken in plaats van de vraag wie dit aan de orde mag  stellen en wie niet..

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.