Dat er geen monument komt voor slachtoffers slavernij in de Oost is een dolkstoot in de rug van de nazaten

Dat er op Samosir, een eiland binnen Sumatra en dus toenmalig Nederlands-Indië, tot 1914 nog slavernij voorkwam, is voor het grote publiek onbekend.

Op 23 maart 2023 werd bekend gemaakt dat het Haagse College van B&W een besluit heeft genomen over het advies Monument Haags Slavernijverleden en Koloniale Erfenis. Stroom Den Haag was door de gemeente gevraagd een advies op te stellen. Daarop werd Peggy Wijntuin als projectleider binnen gehaald. Wijntuin is de initiatiefnemer van het Slavernijmonument Rotterdam en heeft dus veel ervaring en binding met dit onderwerp. Zij heeft ruim 80 gesprekken gevoerd met sleutelfiguren en relevante organisaties in de stad, waaruit uiteindelijk een gemêleerde adviescommissie samengesteld kon worden die de wensen en gevoelens vanuit de stad in kaart bracht.

Wijntuin startte met haar werkzaamheden en gesprekken omstreeks februari 2022, op hetzelfde moment vond er al een onderzoek plaats naar de Haagse geschiedenis omtrent het eigen koloniale en slavernijverleden. Het rapport “Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag” werd in oktober 2022 gepresenteerd, waarna burgemeester Van Zanen namens de gemeente excuses aanbood voor het Haagse koloniale en slavernijverleden. Het adviesrapport omtrent het monument werd in februari 2023 gepresenteerd en aangeboden aan wethouder Vavier, waarin geadviseerd werd om in 1 monument het hele Haagse koloniale en slavernijverleden mee te herdenken.

Een klein geschiedenislesje: de VOC werd in 1602 opgericht en bedreef handel in voormalig Nederlands-Indië, ook bekend onder de Oost. Waar men op scholen vooral geleerd krijgt dat het voornamelijk ging om kruiden en specerijen, werd er ook volop gehandeld in tot slaaf gemaakten. Deze mensen werden tewerkgesteld als lader en losser van schepen, sjouw- en bouwwerkzaamheden in de steden, landarbeid op de plantages of werken in mijnen, naast het bekende werk in het huishouden, wat niet zo onschuldig was als de omschrijving doet vermoeden. Over de jaren werden uiteindelijk zo’n 600.000 tot 1.100.000 mensen verhandeld onder de Nederlandse vlag in de Oost, vanuit landen als hedendaags Zuid-Afrika, Indonesië, Madagascar, Sri Lanka, India en Bangladesh naar de Nederlandse kolonies, mijnen en plantages.

De WIC werd twee decennia later opgericht als organisatie om de Spaanse overmacht in het Atlantisch gebied doorbreken en aan kaapvaart te doen. Na de vrede van Münster ging de WIC snel failliet en 2 jaar na het faillissement werd de 2e WIC opgericht, die zich vooral richtte op slavenhandel en handel in goederen die van de plantages afkomstig waren. Via de VOC was al bekend dat slavernij en slavenhandel veel geld opbracht en daarmee werd de VOC de blauwdruk van de WIC. De WIC zou uiteindelijk ongeveer 600.000 mensen verschepen rondom het Atlantische gebied.

In Den Haag was de Staten-Generaal van de Nederlanden gevestigd, die de slavernij en kolonialisme bij wetgeving mogelijk maakte en waar vanuit de VOC en WIC gedeeltelijk werden aangestuurd. Na het faillissement van de VOC en WIC namen de politieke machthebbers die rol over en werd er vanuit Den Haag bestuurd. Op 1 juli 1863 werd vanuit Den Haag dan ook besloten de slavernij af te schaffen (wat overigens niet bepaald netjes verliep) en dat werd in 1873 “definitief”. Althans, voor Suriname en het Caribisch gebied. Dat er op Samosir, een eiland binnen Sumatra en dus toenmalig Nederlands-Indië, tot 1914 nog slavernij voorkwam, is voor het grote publiek onbekend. Daarmee kwam de slavernij onder Nederlandse vlag dus pas in 1914 ten einde.

En toch hebben de burgemeester en wethouders van Den Haag besloten dat er alleen een monument moet komen voor de Trans-Atlantische slavenhandel en Caribische slavernij op de plek met een grote, al dan niet de grootste van beschikbare plekken, symbolische waarde en gaat daarmee tegen het advies van het zorgvuldig opgestelde adviesrapport in. Dat het besluit daags voor de opening (door o.a. wethouder Vavier) van de tentoonstelling rondom kolonialisme en slavernij in Den Haag in het Haags Historisch Museum gecommuniceerd werd, is opvallend en symbolisch te noemen.

Het argument “... 'één monument voor het hele koloniale verleden zou volgens haar geen recht doen aan de unieke positie van de slachtoffers van de Trans-Atlantische slavenhandel en de Caribische slavernij', voelt dan ook als een dolksteek in de rug voor de mensen die niet voor herdenking bij het toekomstige monument terecht kunnen. Die de erkenning van hún geschiedenis missen, die gebagatelliseerd lijkt te worden. En dat voor een stad die bekend staat als De Weduwe van Indië.