Dat bordes wordt niet voor 1 juli gevuld

Mark Rutte zei de afgelopen dagen vaart te willen maken met een nieuw kabinet. Maar de PVV heeft een grote overwinning behaald en daar moet eerst mee gepraat worden. Pas daarna komt een eventueel Paars-plus in beeld.

Maar ook al wordt er volop over Paars-Plus gepraat – de Volkskrant noemt het zelfs ‘ de enige reële coalitie’ – toch ligt het voor de hand dat Rutte eerst met de PVV gaat praten. Of we het nu leuk vinden of niet, die partij heeft flink gewonnen.

Met het zeer onwillige CDA erbij levert dat maar een wankele meerderheid op van 76 zetels. Maar Rutte heeft nu eenmaal de PVV niet uitgesloten en zal zich aan zijn woord moeten houden. Toegegeven, de strubbelingen rond Hero Brinkman roepen de vraag op hoe stabiel de PVV is. Want ofwel  Brinkman opereerde op eigen houtje en dan hangt de wankele meerderheid op een redelijk onbesuisd kamerlid, ofwel Wilders had Brinkman wel degelijk onder controle -zoals hij het publiek graag deed geloven – en dan speelt de PVV zelf spelletjes die haar tot een onberekenbare coalitiepartner maken. Maar Wilders wil graag regeren en hoe het ook zij, de optie zal goed onderzocht moeten worden.

Pas dan ligt het voor de hand om de optie Paars-Plus te onderzoeken. Het is duidelijk dat dat een hervormingskabinet zal worden. De richtingen waarin de partijen willen hervormen verschilt echter nogal. Op bepaalde punten ligt een uitruil voor de hand: hervorming van de huurmarkt tegen een geleidelijke afschaffing van de hypotheekrenteaftrek. Op sociaal gebied ligt dat ingewikkelder. Als er in een mogelijk Paars-Groen kabinet één ding zal moeten gebeuren, is het over de eigen schaduw heen springen. In die zin is het goed dat de VVD die de premier levert, niet veel groter is geworden dan de PvdA. Collegialiteit is de sleutel tot succes in een dergelijk kabinet. Het valt daarnaast te hopen dat een dergelijk kabinet een andere politieke stijl zal hanteren. Eén die niet gebaseerd is op dichtgetimmerde regeerakkoorden en torentjesoverleg, maar op inhoudelijke politieke discussie. Want ondoorzichtige politieke compromissen zullen niet bepaald behulpzaam zijn bij het creëren van draagvlak voor hervormingen; een heldere politieke visie daarentegen wel.

En dan liggen er kansen.  D66, PvdA en de VVD zijn vertrouwd met het dragen van regeringsverantwoordelijkheid. Maar ook GroenLinks is er klaar voor. Halsema mag dan nog steeds het imago van een verspeelde kabinetsformatie met zich meedragen; het heeft wel betekend dat het draagvlak in de partij nu om te regeren groter is dan ooit.

De belangrijkste reden dat GroenLinks voor het eerst haar goede peilingen heeft vastgehouden tot en met de verkiezingsdag, ligt er waarschijnlijk in dat Halsema de verkiezingen is ingegaan als potentiële regeringspartner. En niet voor niets ging Nieuwspoort gister minutenlang uit haar dak toen Halsema in haar overwinningsspeech het woord ‘regeren’  liet vallen. De partij is er aan toe.

Maar hoe graag Mark Rutte ook snel op het bordes wil staan, zorgvuldigheid gebiedt om eerst met de PVV te praten. Pas daarna zijn andere opties aan de beurt.