Dankzij Autoriteit Persoonsgegevens worden nu 400.000 Nederlanders verdacht gemaakt

Vanaf vandaag stelt het Nationaal Archief ongeveer driehonderdduizend mensen in een kwaad daglicht. Niet omdat het dat wil maar omdat de Autoriteit Persoonsgegevens zo ongeveer de stompzinnigste beslissing uit haar  bestaan heeft genomen: de namen van wie verdacht werden van samenwerking met de Duitse bezetters komen wel online, maar de bijbehorende dossiers moeten online niet zichtbaar worden gemaakt. Om die in te zien dien je persoonlijk naar het Rijksarchief te komen. Dat heeft minister Eppo Bruins besloten. In het archief mag je geen kopieën maken maar uitsluitend aantekeningen maken met een rijkspotlood. Pennen worden van tevoren door een bewaker ingenomen.

Donderdagochtend moest je vier minuten wachten voor je toegang kreeg tot de namenlijst. Er bestaat ook een wachtlijst voor een stoel en een tafeltje in het archief. Het loopt storm. Van de verdachten op de lijst is twintig procent veroordeeld. De rest is heengezonden: vanwege bewezen onschuld of gebrek aan bewijs. Houd die gedachte even vast.

Ik ging naar de zoekpagina Oorlog voor de Rechter. De naam Van der Horst komt 212 maal voor wat op vierhonderdduizend dossiers nogal meevalt. Je krijgt de verdachten met uitgeschreven voornamen en woonplaats. Voor het overige moet een reis naar het archief gemaakt worden. Wat hebben die Van der Horsten gedaan? Stonden zij wel eens in een NSB-kloffie Volk en Vaderland te verkopen? Brachten zij joden aan? Werkten zij een tijd als Nederlands bewaakster in Auschwitz?  Het blijft gissen. Tot ik persoonlijk naar het archief ga.

Juist door die dossiers moeilijk toegankelijk te maken heeft der Autoriteit Persoonsgegevens de privacy van de mensen op de lijst geschonden. Stelt U zich maar eens voor dat U zich op een lijst bevindt van mensen die ooit verdacht waren van pedofilie zonder dat het uiteindelijk resultaat van het justitieel onderzoek bekend wordt gemaakt. Wat dat betekent. Hoe ze dan naar U kijken. Wat voor berichtjes U krijgt op Uw Facebookpagina

Als ze bij de Autoriteit Persoonsgegevens enige sjoege hadden gehad van  psychologische en sociologische theorieën rond het ontstaan van geruchten en beschuldigingen, dan had het die noodlottige aanwijzing wellicht nooit gegeven hoewel je natuurlijk nooit weet. Het werkt ongeveer als volgt: wanneer mensen geen informatie krijgen over een zaak die ze sterk interesseert, dan gaan ze speculeren en al gauw worden die speculaties voor waar aangenomen. Daar hebben in de tijd dat die van collabortie verdachte burgers werden onderzocht, de psychologen Alport en Portman in opdracht van de Amerikaanse overheid een uitgebreide studie gemaakt. Hun nog steeds beroemde boek heet The Psychology of Rumor. U kent ook het spreekwoord: ¨Waar rook is, is vuur¨.

Het schijnt dat nogal wat nabestaanden van deze verdachten vrezen negatieve gevolgen te zullen ondervinden als het dossier van opa of overgrootmoeder straks online staat. Nu zijn zij er veel erger aan toe. Mensen zullen zelf verzinnen wat die voorzaten wel niet gedaan zouden kunnen hebben. En denk maar niet dat iemand zal denken: ach, ze zullen wel vrijgesproken zijn.

Die dossiers moeten zo snel mogelijk online komen. Om de naam van de personen op de lijst te beschermen. Zo eenvoudig ligt dat. Minister Eppo Bruins kan de knoop doorhakken. Hij zou voor de verandering eens iets goeds kunnen doen.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten niet dicht blijken. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Rutte´s oorlogstaal.

Correctie: eerst werd vermeld 300.000 maar volgens NRC gaat het om 400.000 Nederlanders