'Daarom zijn wij ook niet geschikt als leider'

Het bijzonderste en nieuwe aan het verrassende optreden van Joris Luyendijk in Buitenhof was niet dat hij de regie over zijn verhaal kwijtraakte. Dat was een logisch gevolg van de setting. Luyendijk zat tegenover twee vrouwen, waarvan ook nog een zwart. Jarenlang werd gesteld dat er gewoon geen vrouwen zijn voor dergelijke rollen aan tafel en al helemaal niet van kleur. Nu zaten ze daar eindelijk en kijk wat er gebeurde.

Nieuw was ook dat het geen gezellig gesprek werd. Terwijl talkshows verslaafd zijn aan een knusse sfeer en meestal hun toevlucht zoeken tot een bewonderende toon, werden hier op intelligente wijze harde noten gekraakt. Simons is een politiek leider die haar kiezers niet napraat maar ze de weg wijst. Kroes kent de wereld van de macht van binnen en buiten. Het resultaat was een kritische discussie die niet, zoals gebruikelijk, gesmoord werd in verwijten over een bittere en zure toon.

Dat allemaal maakte het tot een bijzonder gesprek. Vreemd eigenlijk want deze benadering zou staande praktijk moeten zijn.

Ik beken dat ik geen fan ben van Luyendijk en niet alleen vanuit een jalousie de métier maar ook omdat ik altijd iets onoprechts in zijn betoog bespeur. Een beetje het gevoel dat je hebt bij bedrijven die reclamecampagnes maken waarin ze grote idealen uitdragen. Marketing vermomd als betrokkenheid. Zoals Luyendijk bijvoorbeeld tijdens het gesprek ineens zelf het boetekleed aantrok maar dat meteen daarna over Twan Huys drapeerde: “Daarom zijn wij niet geschikt als leider en ben jij ook niet de juiste persoon om dit gesprek te leiden.” Het was een doorzichtige poging om de boemerang die op hem af kwam een andere kant op te sturen. Het mislukte. Kroes wees er fijntjes op dat ze zeer tevreden was met Huys. Luyendijk begreep kennelijk nog steeds niet dat het aan de vrouwen was om te concluderen of Huys geschikt is. Hij bedreef een vorm van mansplaining en viel nog dieper door de mand.

Dit kon allemaal gebeuren omdat Simons en Kroes daar zaten. Huys had hem anders vast ook wel stevig ondervraagd maar dan was het probleem minder zichtbaar geworden. Dan was de pijnlijke opmerking van Simons niet gemaakt dat maatschappelijke problemen alleen maar opgemerkt worden als ze mannen als Luyendijk zelf treffen. Dankzij deze twee vrouwen werd het optreden een keerpunt. Al is natuurlijk de kans groot dat de doorbraak uiteindelijk toch op het conto van Luyendijk zelf wordt geschreven. Zoals het gesprek waarschijnlijk ook de verkoop van zijn boek goed doet. Magneten van succes behouden hun aantrekkingskracht langer dan je denkt.

Het effect bleef niet beperkt tot Buitenhof. Er gaat een golf door het land. Vrouwen zorgden ook verandering bij Ajax. Die club is beursgenoteerd en daardoor moet het bedrijf voldoen aan quota voor vrouwen in de top. Hun aanwezigheid maakt het waarschijnlijker dat grensoverschrijdend gedrag wordt aangepakt. Datzelfde zag je even later bij de PvdA die nu helemaal door vrouwen geleid wordt.

Luyendijk weet dat hij scoort door te zeggen dat mannen als hij niet geschikt zijn als leider. Op mij komt het over als verklaren dat je zelf heel erg bescheiden bent. Het klopt ook niet. Het probleem schuilt niet in mannen als hij. Het probleem is dat er in kringen van de macht alleen maar mannen als hij zijn. Of zelfs: alleen mannen. Zie wat er gebeurt als je dat verandert, dan kantelt er van alles mee. Wie tegen vrouwenquota is zou dat nog eens in overweging moeten nemen.