Dakloze vluchtelingen in onze achtertuin

Enkele tientallen jongens zitten op een veldje tussen een industrieterrein en een bos. Eén groepje speelt cricket, anderen komen naar ons toe. In moeizaam Engels vertellen ze dat ze uit Eritrea komen en dat er ook Afghanen en Sudanezen zijn. Allemaal willen ze naar Engeland: om er een bestaan op te bouwen, ver weg van oorlog en armoede in hun eigen land.

Minderjarig, op de vlucht voor oorlog en dakloos Engeland is het Beloofde Land waar de jongens werk en huisvesting kunnen vinden, zo houden mensensmokkelaars hen voor. Hoeveel van hen beseffen dat ze voor die bendes een uitstekend verdienmodel zijn, is de vraag. Zij zijn alleen bezig met overleven, al jaren, zo jong als ze zijn. Ze vertellen wat ze meemaken met de Franse ME, de CRS.

Opgejaagd door politie Sinds de ontruiming van het grote kamp Le Jungle in september staat de Franse overheid niet meer toe dat vluchtelingen zich ergens vestigen. Er mogen geen tentjes worden opgezet of hutjes opgebouwd van sloophout, pallets en karton. Sterker nog: vluchtelingen worden voortdurend verjaagd door de CRS, ook als ze in bosjes of onder een viaduct slapen, minderjarig of niet. ’s Nachts worden ze door de politie uit hun slaap gehouden, om de paar uur met slagwapens, pepperspray en traangas opgejaagd. Alleen vrijwilligers bieden hulp

Ik geef twee beroerd uitziende jongens alle pijnstillers uit mijn tas en onze laatste flesjes water. Meer is er niet: we hebben net twee ladingen met verse groente en fruit, water en kleding afgegeven bij het centrale depot in Calais. Van daaruit bieden vrijwilligers hulp aan het snel groeiende aantal rondzwervende vluchtelingen. Er is een gaarkeuken waar elke dag honderden maaltijden worden gekookt voor vluchtelingen. Vrijwilligers uit heel Europa sorteren de donaties van kleding en verzorgingsproducten. Als hen het uitdelen tenminste niet wordt belet door de CRS.

Averechts ontmoedigingsbeleid Sinds de ontruiming van Le Jungle zijn er veel minder donaties: mensen denken dat het probleem van de vluchtelingen in Calais is opgelost. Veel kampbewoners zijn naar opvangcentra elders in Frankrijk gebracht maar de opvang is uitbesteed aan de markt en vaak volstrekt ontoereikend: minderjarigen verblijven er maanden zonder informatie, zonder tolk, onderwijs, vertier, zelfs zonder wifi soms. Omdat de opvang en informatievoorziening slecht zijn, zijn vluchtelingen vatbaar voor de mooie praatjes van mensensmokkelaars.

Het Beloofde Land Deels kloppen die: er is plek voor veel arbeiders in de Britse “informele” economie (het zwartwerkcircuit), ook al zijn ze dan kwetsbaar voor uitbuiting en misbruik. En ook zolang de andere EU-landen Griekenland en Italië niet helpen alle oorlogsvluchtelingen op te vangen, blijven deze mensen doelwit van mensensmokkelaars en koppelbazen. En wie geen geld meer heeft, betaalt met werk of seks. Ook en vooral minderjarige jongens en meisjes.

Truckchauffeurs in de knel In Calais zijn het vooral jongens en jonge mannen die ’s nachts proberen in trucks te klimmen als die naar de ferryhaven rijden. Ze hebben al een ellendig bestaan in hun thuisland en een helse tocht achter de rug uit Afrika of het Midden-Oosten. Met niets te verliezen gaan ze steeds doldriester te werk: ze gooien boomstammen op de snelweg zodat truckchauffeurs moeten remmen of springen op rijdende vrachtwagens. Regelmatig komen jongens om of ze stikken in afgesloten opladers. Truckers eindigen in de cel omdat ze zonder het te weten toch verstekelingen hebben meegenomen. Onlangs kwam de eerste chauffeur om toen hij inreed op een door vluchtelingen opgeworpen blokkade.

Particuliere hulp Anderhalf jaar nu rijden we wanneer we kunnen een dag op en neer naar Noord-Frankrijk met hulpgoederen. Vrouwen van vrachtwagenchauffeurs vroegen me eind 2015 om aan mijn politieke contacten in Brussel bescherming te vragen voor hun mannen. EU-parlementariërs lieten me weten dat hun pogingen meestal tevergeefs waren en niets opleverden. Zelf het voorbeeld geven dus. Vrijwilligers van de kringloopwinkel waar ik bestuursvoorzitter van ben, hielpen geld en eten in te zamelen. Vanuit heel Nederland kwamen mensen in actie. Bedrijven doneerden vrachten voedsel en andere basisbenodigdheden. Journalisten en lokale politici van allerlei partijen gingen mee net als soms veteranen en scholieren.

Jeremy Corbyn Op één van de trips kwam ik Jeremy Corbyn tegen, net verkozen als Labourleider en bezig aan zijn eerste buitenlandtrip: een werkbezoek aan de ergste, meest onmenselijke kampen die West-Europa in decennia heeft gezien. Samen baggerden we in onze regenlaarzen door het diepe slijk tussen de tentjes, hutjes, ratten en afval. Sindsdien is de situatie alleen verergerd. Le Jungle in Calais en het kamp in Grande Synthe waren niet erkend, waardoor formele hulporganisaties er geen hulp mochten bieden: alleen het door de vele humanitaire crises al zwaar overvraagde Artsen zonder Grenzen en Emmaus deden iets. De Franse overheid staat de opbouw van nieuwe kampen in het gebied rond de ferryhavens en in de buurt van het Eurostarstation in Parijs niet meer toe. Parijs noch Calais en de andere regiogemeenten bieden zelf officiële opvang.

Rol van de Franse overheid De burgemeester van Calais dreigt haar inwoners zelfs met represailles als die vluchtelingen helpen. Haar verbod aan vrijwilligers om eten te verstrekken werd in april door de rechter van tafel geveegd. De burgemeester van Grande Synthe daarentegen loopt de deur plat in Parijs met smeekbeden om hulp, tot nu toe tevergeefs. Eerder dit jaar brandde het barakkenkamp in zijn gemeente af na gevechten tussen bewoners en mensensmokkelaars. Nu slapen mensen op straat, in bosjes en onder viaducten, constant verjaagd door de politie. Vrijwilligers wordt vaak belet hen eten, kleding, medische en juridische bijstand te geven.

Rol van de Britse overheid Het Britse parlement heeft in mei vorig jaar een amendement aangenomen om onbegeleide minderjarige vluchtelingen uit de EU op te nemen. De regering May haalde 200 kinderen naar het Verenigd Koninkrijk en stopte daar. Help Refugees daagde de regering voor de rechter wegens het niet uitvoeren van het amendement dat 3000 kinderen uit Frankrijk, Griekenland en Italië wil halen. Zelfs kinderen met familie in het Verenigd Koninkrijk krijgen te horen dat ze niet mogen komen.

Grassrootsactie Veel Britten schamen zich voor hun regering en hebben zelf organisaties opgericht die kleding, voedsel en geld voor beltegoed inzamelen, juridische bijstand organiseren en opvanghuizen bieden voor daklozen in Engeland, Noord-Frankrijk en Parijs. Britten zamelen lokaal dekens, kleding, geld en eten in en brengen alles naar Calais en/of werken in hun vrije tijd in de verschillende distributiecentra in Calais. Alle vrijwilligers – ook Fransen, Belgen, Nederlanders, Duitsers en meer Europeanen- vinden elkaar via Facebook. Vrijwilligersorganisaties als Refugee Community Kitchen hebben inmiddels mensen on the ground op alle locaties in de EU met concentraties vluchtelingen in slechte omstandigheden.

Actie vanuit Nederland Vanuit ons Centrum voor Europese Samenwerking Portagora in Tilburg rijden we wanneer we kunnen naar Calais met eten, kleding en andere hulpgoederen. Bewogen ondernemers bieden zelfs onderdak aan voor als we onbegeleide kindvluchtelingen willen meenemen om in Nederland asiel aan te vragen. De kans bestaat dat zoiets gaat gebeuren: Zie de actie We Gaan Ze Halen van kunstenares Tinkebell en theoloog Rikko Voorberg.

Actie vanuit Europa De Europese Commissie is vooral druk met deals sluiten naast de contraproductieve Turkijedeal met het stuurloze Libië en het corrupte Egypte om vluchtelingen daar te houden. Het Europese Parlement wordt gedomineerd door conservatieven en liberalen die andere kwesties belangrijker vinden. De VN is met Griekenland verwikkeld in een moeizame strijd om de tientallen duizenden in slechte omstandigheden levende vluchtelingen in Griekenland op te vangen, door- of terug te sturen. De Oost-Europese EU-landen zijn erg uitgesproken in het afwijzen van vluchtelingen, de noordelijke landen traineren het opvangproces subtieler.

Misschien kan de Raad van Europa – die als kerntaken mensenrechten en vluchtelingen heeft – Parijs, Londen en Brussel onder druk zetten hun verantwoordelijkheid te nemen. Vluchtelingen en truckchauffeurs hebben nú oplossingen nodig. Maar voorlopig trekken alleen vrijwilligers zich hun lot aan. Europa 2017.