Cito-scores zijn geen maat voor onderwijskwaliteit

Ze geven het niet op bij RTL Nieuws. Deze week hebben ze de nieuwste Cito-scores op hun site gepubliceerd. De scholen in Stichtse Vecht scoren op die lijst gemiddeld het hoogste. Minister Asscher, voormalig onderwijswethouder van Amsterdam, juichte op Twitter: “#citoscores: Trotse kinderen, trotse onderwijzers.”

Ondanks kritiek op de methode van prof. Jaap Dronkers, die de scholencijfers berekende ( hier , hier en hier , en ook van collega-onderzoekers ), gaat RTL rustig door met publiceren van cijferlijstjes van basisscholen. Maar wat hebben we eraan?

Ik wil geen partypooper zijn en feliciteer de ‘beste’ basisscholen van Nederland van harte met hun hoge cijfers, maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat scholen die lager, of zelfs onvoldoende, scoren op de RTL-cijferlijst slechter zijn. Ik schreef het al eerder: de gemiddelde Cito-scores van een school zijn geen maat voor de onderwijskwaliteit van die school. Ik leg het nog een keer uit.

De Cito-scores van leerlingen hangen niet alleen af van de kwaliteit van hun school en hun leraren. Toeval speelt een grote rol, maar de Cito-score wordt vooral beïnvloed door de sociaaleconomische achtergrond van de kinderen. Kinderen van hoogopgeleide ouders doen het beter op school dan kinderen van lager opgeleide ouders. Het gevolg daarvan is dat scholen met een groot aantal kinderen van allochtone ouders, die vaak niet of slecht Nederlands spreken, lager scoren op de RTL-cijferlijst.

Dronkers zegt dat hij daarvoor corrigeert, maar een snelle zoektocht op de RTL-site leert dat bijvoorbeeld de basisscholen in Amsterdam-West tussen de 6 en de 7 scoren en een enkele 5, terwijl die in Oud-Zuid tussen 8 en 9 scoren. Zijn die eerste scholen zoveel slechter? Daar valt met deze cijfers niets over te zeggen. Een heel goede docent kan in een klas met 10 of 15 verschillende nationaliteiten een stuk minder bereiken dan een gemiddelde docent in een klas vol brave grachtengordelkindjes.

Omdat voor scholen veel op het spel staat bij die Cito-scores is de verleiding groot de kinderen heel veel voor de testen te trainen, ‘teaching to the test’. Dat gaat ten koste van andere schoolvakken dan rekenen en taal en ook van andere dingen die voor de ontwikkeling van kinderen belangrijk zijn. Dan heeft de school wel een hoge gemiddelde Cito-score en een hoog cijfer op de  RTL-cijferlijst, maar hebben de kinderen uiteindelijk weinig geleerd.

De Cito-toetsen zijn niet bedoeld en ook niet geschikt om scholen of leraren mee te beoordelen. Ze zijn een hulpmiddel voor docenten om te toetsen wat hun leerlingen kunnen of nog niet kunnen. Met die gegevens kunnen ze bekijken of een kind extra aandacht en hulp nodig heeft. Bovendien worden met name rekenen en taal getoetst. Zelfs dan moet je de uitkomsten kritisch bekijken en een goede docent kijkt dan ook naar meer dingen dan alleen de testscores om de ontwikkeling van een kind te beoordelen.

En zelfs al zouden de cijfers die RTL Nieuws nu publiceert een goede maat zijn voor de kwaliteit van scholen – nogmaals, dat zijn ze niet – dan dragen ze niet bij aan verbetering van het onderwijs. Nu krijgen de ‘beste’ scholen een pluim en worden de ‘slechtste’ scholen aan de schandpaal genageld. De cijfers helpen scholen niet om de verbeterpunten te vinden. Hoogstens stimuleren ze scholen nog harder aan de Cito-toetsen te werken.

De tijd die scholen nu besteden aan het trainen voor de Cito kunnen ze beter besteden aan goede lessen. In het boek ‘Het Alternatief – Weg met de afrekencultuur in het onderwijs’ (redactie: René Kneyber en Jelmer Evers) wordt een duidelijk alternatief geboden voor schoolcijferlijsten zoals die van RTL. Net als in andere beroepsgroepen (artsen, notarissen, advocaten) gebruikelijk is, kunnen leraren het beste elkaar en elkaars scholen beoordelen en advies geven voor verbetering. Dat kan door middel van intervisie en visitatie en daarvoor hebben we de scholenlijstjes echt niet nodig.

Volg Dick van der Wateren ook op Twitter