China kan rol wereldleider van VS overnemen

Terwijl het coronavirus wereldwijd miljarden mensen treft en tot sociale afstand noopt, zijn de panelen op het wereldtoneel in sneltreinvaart aan het verschuiven. De pandemie is aanleiding om de kapitalistische globalisering in te ruilen voor een duurzaam systeem dat bijdraagt aan gelijkheid, democratie en een economie die werkt voor iedereen. Maar het gevaar van opkomende autoritaire staatssystemen en uitholling van de democratie ligt op de loer. Met de Amerikaanse president Trump en de Chinese leider Xi Jinping in de hoofdrol.

De COVID-19 pandemie was voor de Amerikaanse president Trump, aanleiding om een propagandaoorlog tegen China te beginnen. Dat bleek eind maart toen de secretaris-generaal van de VN een voorstel deed voor een wereldwijd staakt-het-vuren van alle gewapende conflicten, zeg maar van de permanente oorlog. De diplomaten van de Veiligheidsraad gingen aan het werk om een resolutie op te stellen. Het is tot nu toe niet gelukt.

De eerste eis van de VS was om niet te spreken van het COVID-19 of coronavirus maar van Wuhan-virus. Deze laatdunkende en vijandige houding is sinds eind maart alleen maar erger geworden. Terwijl de Amerikaanse aanpak van de pandemie een ware ramp is, eist de Amerikaanse president de aandacht van de wereld om de Chinese autoriteiten in een hoekje te dringen.

Trump dreigde ook dat China de crisis moet betalen. Hij houdt China verantwoordelijk voor de schade die de VS lijdt door de COVID-19 en hij zinspeelt op een weigering om de fenomenale schuld die de VS bij China heeft, simpelweg niet of niet geheel terug te betalen. De schade van een dergelijke maatregel is onoverzienbaar, in economische en politieke zin. De EU lijkt vooralsnog de banden met China aan te halen, mede vanwege de grote economische belangen.

China, waar dé massaproductie van de wereldeconomie plaats heeft, lijkt eind april de pandemie voorlopig grotendeels onder controle te hebben. China kan met een weer werkende economie zijn machtspositie uitbouwen zeker als de andere oude machten, de VS, de landen van de EU en Rusland nog lang niet aan het einde van de pandemie zijn.

Deze door de pandemie versterkte crisis in de wereldverhoudingen kan leiden tot grote machtsverschuivingen. Met China als opkomende macht, in de race om de plaats van de VS over te nemen. Het levensgrote gevaar bestaat dat een dergelijke machtsverschuiving gepaard gaat met wapengekletter, zoals we eerder in de geschiedenis hebben gezien. Het is in ons aller belang dit te voorkomen, zeker met het nucleaire gevaar dat ons boven het hoofd hangt.

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie wordt door de VS verantwoordelijk gehouden voor de wereldwijde uitbraak. Er is alle reden om een onderzoek in te stellen hoe het virus heeft kunnen ontstaan; er is ook alle reden om de aanpak van de pandemie te evalueren en daarbij ook de rol van de WHO te betrekken. Maar er is geen enkele reden om de WHO op te blazen of een Koude Oorlog tegen China te beginnen.

Dat alles leidt tot gedoe en onduidelijk is hoe China zich verder ontwikkelt in de komende vijf tot tien jaar. China is een moeilijke partner. Het breidt zijn economische en politieke belangen in tal van werelddelen uit. China heeft een autoritair staatskapitalistisch systeem dat nooit het voorbeeld voor de wereld mag zijn voor de wijze waarop burgers en staat zich tot elkaar verhouden.

Ook China moet openheid geven over de ontwikkeling van zijn defensiepolitiek, waaronder de atoomwapens die het heeft. Daarin heeft het overigens geen aparte positie dan de andere, maar tanende, grootmachten, Rusland en de VS. China moet nadrukkelijk bij de oplossing van sociale en ecologische wereldproblemen worden betrokken en niet apart worden gezet.

Nú moet de situatie worden aangegrepen om wereldwijd een medicijn tegen COVID-19 te zoeken, wereldwijd de uitbrekende hongersnoden te bestrijden, en een wereldwijd staakt-het-vuren na te streven. Niet Trump, niet Xi Jinping en ook niet Rutte zullen voorop lopen voor sociale rechtvaardigheid wereldwijd. Dat zullen wij van onderop moeten afdwingen. Door ons te organiseren en te mobiliseren, nationaal en internationaal, voor fundamentele systeemveranderingen.