Chaos in de geestelijke gezondheidszorg

Co-auteur: Jim van Os

Ben je in ernstige psychische nood, dan krijg je in Nederland niet de zorg die je nodig hebt. Krantenkoppen berichtten over behandelstops bij Emergis in Zeeland, Queste en G-Kracht in Noord-Holland, GGZ Breburg in Brabant en Pro Persona in Gelderland. Er zijn teveel patiënten die complexe zorg nodig hebben, maar plek is er niet. Ook de huisartsen geven aan dat het niet langer kan, zij zien steeds meer mensen met psychische problemen die zij niet meer kunnen doorverwijzen vanwege lange wachtlijsten en behandelstops. De politie klaagt al jaren dat zij het aantal meldingen van ‘verwarde personen’ niet meer aan kunnen.

Wanneer er behandelstops en wachtlijsten zouden ontstaan voor de behandeling van borstkanker zou het land te klein zijn. Maar als een suïcidale vrouw geen hulp, of te laat hulp krijgt, dan is dat een gegeven. Sterker nog, voormalig minister Schippers gaf aan dat instellingen die aan de noodbel trokken dit niet moesten uitvechten in de media. Waar de doodzieke patiënt blijft in dit verhaal is een raadsel. Wat ons betreft zou er goed gekeken moeten worden naar wat er eigenlijk gebeurt als deze patiënten niet of te laat hulp krijgen. Het aantal suïcides stijgt, net als het aantal mensen met zware psychische problemen, maar een link met de behandelstops en wachtlijsten in de GGZ wordt door dit kabinet angstvallig ontweken

Is er dan niet voldoende geld om deze mensen te helpen? In tegendeel, geld is er genoeg. Al jaren wordt er stelselmatig minder geld uitgegeven dan er beschikbaar is voor de GGZ. Zo was er vorig jaar 300 miljoen over, maar zorgverzekeraars geven het niet uit. Zorgverzekeraars spreken van te voren het aantal behandeltrajecten af dat zij vergoeden; is er te weinig zorg ‘ingekocht’ dan mag de GGZ instelling of vrijgevestigde behandelaar kiezen: een wachtlijst laten ontstaan of onbetaald zorg verlenen.

Daarnaast is er met de invoering van marktwerking in de GGZ een groot bureaucratisch verspillend systeem ontstaan. Minstens 40% van het geld in de GGZ gaat naar bureaucratie, in plaats van naar de zorg. Psychiaters zijn zelf gemiddeld 17 uur per week kwijt aan administratie.

Voormalig minister Schippers gaf het bij het afzwaaien als minister ruiterlijk toe: met haar vertrek liet ze de GGZ niet op orde achter. Dit is nogal een understatement; het is chaos in de GGZ. Geld voor zorg gaat niet naar zorg en hulpverleners zitten teveel achter hun computer, in plaats van bij de patiënt. Patiënten worden veel te laat gezien, pas wanneer het te laat is komen ze (na een wachttijd) in een instelling. Wij pleiten ervoor dat hulp veel eerder en dichtbij geboden wordt. Dichtbij in de wijk en met oog voor het netwerk om een patiënt heen. Op die manier kunnen zwaardere en belastende behandelingen worden voorkomen en worden mensen eerder gezien.

De nieuwe staatssecretaris Blokhuis heeft een hoop te repareren. Zorg ervoor dat geld voor de zorg ook daadwerkelijk naar de zorg gaat en niet op de plank blijft liggen bij zorgverzekeraars – en ook niet verdwijnt in georganiseerd wantrouwen en bureaucratie. Onderzoek wat er gebeurt als mensen op een wachtlijst worden geplaatst, zonder hulp te krijgen. En zorg dat er geïnvesteerd wordt in de wijk. Door de meest deskundige hulp vroegtijdig in te zetten, kun je onnodig leed voorkomen. Breek niet af, maar bouw op.