CDA’er Wopke Hoekstra zet ‘werknemersbelang’ selectief in bij energietransitie

In het slotdebat bij de NOS, aan de vooravond van de verkiezingen, ging Wopke Hoekstra in debat met Jesse Klaver. Over het Nederlandse klimaatbeleid en de maatregelen die moeten worden genomen om de CO2-uitstoot terug te dringen. De vraag lag voor of dat via Europees beleid of ook via een nationale heffing tot stand moet komen. Hoekstra haalde daarbij meerdere malen een FNV-brief aan waarin werknemers pleiten voor een Europees speelveld. Dat hij dit deed viel bij mij niet goed.

De FNV heeft zich ook met de CO2-heffing bezig gehouden: hoe kan dat eerlijk? We hebben bijgedragen aan een SER-advies Nationale aanpak regionale industriële koplopers. Daarin bepleit de SER, en dus ook de FNV, een nationale heffing op de vermijdbare uitstoot van CO2. Nadrukkelijk ingebed in onder meer gedegen arbeidsmarkt- en scholingsbeleid. En tal van andere prachtige aanbevelingen die tot doel hebben effectief, eerlijk en ambitieus klimaatbeleid tot stand te brengen. Het advies werd overgenomen in het klimaatakkoord. Geen vuiltje aan de lucht zou je zeggen. Mis.

Het inmiddels demissionaire kabinet blinkt al jaren uit in het per se niet willen neerleggen van een visie op de energietransitie. Het zal iets met de antipathie daartegen van de voorman te maken hebben. Maar in de tussentijd worden de klimaatdoelen niet bereikt, kalft het draagvlak af en verliezen mensen hun baan. Dat was al zo vóór corona en die situatie is er niet beter op geworden. De urgentie is echter onverminderd groot.

Het Urgenda-vonnis noopt het kabinet inmiddels tot het nemen van maatregelen. Die worden nu zonder flankerend beleid over de schutting van de desbetreffende bedrijven gegooid. Kolencentrales moeten sluiten. Maar als FNV (voorstander van de sluiting) worden we gedwongen per centrale (en de rest van de keten) te vechten voor goede ontslagregelingen, omscholing en zo nodig compensatie voor verlies aan inkomen van de werknemers, de gedupeerden van de sluiting. De FNV-leden van een bedrijf in Groningen waar het kabinet nog geen besluit heeft genomen over voortzetting van de subsidieregeling voor indirecte emissiekosten (terwijl Duitsland dat wel doet) zien die bui al hangen. Zij hebben inderdaad een brief aan het kabinet gestuurd om te pleiten voor continuering van de regeling en voor het nemen van maatregelen in Europees verband.

Waarom viel het feit dat Hoekstra deze brief meerdere malen aanhaalde bij mij zo verkeerd dan? Heel eenvoudig. De leider van het CDA shopt hiermee selectief in de standpunten van de FNV. Hij kiest ervoor om de context te negeren en misbruikt leden van de FNV voor eigen gewin. Hij neemt niet de verantwoordelijkheid die van hem gevraagd mag worden, maar verstopt zich achter werknemers die met de rug tegen de muur staan. Zonder in datzelfde verkiezingsdebat naast die werknemers te gaan staan. Werknemers in de provincie Groningen waar de werkloosheid al erg hoog is en waar de leefbaarheid al zwaar onder druk staat door de bevingsschade. Het CDA schermt met de noodzaak van Europees beleid, terwijl nog maar valt te bezien hoe hun ideologische broeders in Europa daarover denken.

Het vraagstuk van klimaatmaatregelen en de arbeidsmarkt is een gecompliceerd vraagstuk. Een vraagstuk dat al vele jaren op tafel ligt, als hete aardappel heen en weer geschoven wordt en om oplossingen schreeuwt. Als FNV voeren wij per bedrijf, sector of branche de strijd, omdat het kabinet verzuimt helder beleid te formuleren over hoe we de klimaatdoelen gaan halen en hoe we in de transitietijd omgaan met de arbeidsmarkt. En door het ontbreken van dat heldere beleid laten we niet alleen de generaties van later in de steek, maar ook de werknemers van nu. Want daar wordt de rekening nu gedropt. De klimaatdoelen worden pas gehaald als er ook middelen ter beschikking komen die de maatschappelijke transitie, waaronder werkgelegenheid, vormgeven. Tot die tijd pas ik ervoor om de FNV voor een visieloos CDA-karretje te laten spannen.

Inmiddels is de uitslag van de verkiezingen bekend. De opdracht voor een nieuw kabinet is enorm, en ik houd mijn hart vast op welke manier de diverse crises gaan worden bezworen. D66 is als een van de winnaars aan zet om het klimaatbeleid voor de komende jaren vorm te geven. Dat klimaatbeleid zal sociaal moeten zijn. Met oog voor de mensen die de kosten van de energietransitie helemaal niet kunnen dragen, met oog voor starters op de arbeidsmarkt die een fatsoenlijke baan met zekerheid en veiligheid moeten krijgen en met oog voor de werknemers die hun baan verliezen. Niets doen is geen optie.

De FNV is van harte bereid om actief bij te dragen aan ambitieus klimaatbeleid. Op de werkvloeren die het betreft, in arrangementen zoals ingericht bij de sluiting van de Hemwegcentrale. En in coalitieverband met maatschappelijke organisaties, waaronder Milieudefensie, in een Just Transition Commission , naar Schots model, een commissie die de regering van onafhankelijk advies dient met betrekking tot de maatschappelijke aspecten van de energietransitie.

Voormalig VVD-minister Wiebes veegde in zijn nadagen ons plan van tafel. Het zou een nieuw kabinet echter sieren om dit idee opnieuw op te pakken. En zich te realiseren dat de maatschappelijke transitie geld kost. De situatie zoals die ruim 50 jaar geleden ontstond bij de sluiting van de mijnen in Limburg gaan we niet herbeleven. Generaties groeiden in armoede op. Dat is niet de manier om de klimaatcrisis te lijf te gaan. De energietransitie moét! Maar hij moet wel rechtvaardig.