Burgerlijke ongehoorzaamheid is nodig om de planeet te redden

Door heel Nederland blokkeren aardebeschermers van Extinction Rebellion vandaag in hun eentje een weg. Ze gooien letterlijk hun lichaam in de strijd om aandacht te vragen voor de klimaat- en ecologische crises. Door burgerlijk ongehoorzaam het verkeer te trotseren, met slechts een protestbord in de hand, tonen ze de kwetsbaarheid van het leven op Aarde.

Eeuwen van kapitalisme en kolonialisme duwden de planeet naar de rand van de afgrond. De zesde massale uitstervingsgolf van planten en dieren is begonnen; veel soorten zijn voor altijd verdwenen, nog meer worden er met uitsterven bedreigd. Over de hele wereld verliezen mensen hun leefomgeving, leefwijze en levens.

We hebben nog maar een paar jaar om onomkeerbare kantelpunten in het klimaat tegen te houden. Volgens het KNMI kan de Aarde al over negen jaar met meer dan 1,5°C zijn opgewarmd. Dit heeft catastrofale gevolgen en maakt grote delen van de planeet onleefbaar.

De wetenschap is duidelijk, maar politiek handelen blijft uit. Van de VVD tot GroenLinks doet het politieke midden niet wat nodig is om de klimaatcrisis te bestrijden. Zelfs veel “groene” politici kijken niet verder dan de volgende verkiezingen. Uit angst stemmen te verliezen komen ze pas in actie wanneer het maatschappelijk debat hen daartoe dwingt.

Publieke druk is nodig om de politiek tot actie aan te zetten. Dat al 13.000 mensen hebben aangegeven komende zondag mee te doen aan het Klimaatalarm, een decentrale variant van de klimaatmars, is wat dat betreft hoopvol. Maar, om de grootschalige veranderingen die nodig zijn op tijd voor elkaar te krijgen is demonstreren alleen niet genoeg. Daarom maakt Extinction Rebellion gebruik van burgerlijke ongehoorzaamheid.

Burgerlijke ongehoorzaamheid is een democratische protestvorm met een succesvolle en goed gedocumenteerde geschiedenis. Bij burgerlijke ongehoorzaamheid brengen mensen hun vrijheid in gevaar door doelbewust en vreedzaam de wet te overtreden om aandacht te vragen voor een maatschappelijk onrecht. Burgerlijke ongehoorzaamheid speelde een belangrijke rol in de strijd van de suffragettes voor vrouwenkiesrecht, de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten in de jaren zestig, de beweging om de AIDS-epidemie op de politieke agenda te krijgen en de anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika.

Mede dankzij demonstraties van de milieubeweging kwam het “broeikaseffect” op de politieke agenda. Maar ondanks verschillende golven van protest heeft de milieubeweging de afgelopen dertig jaar geen toereikend klimaatbeleid weten af te dwingen. In de jaren negentig was een demonstratie wellicht genoeg om het klimaatalarm te luiden, maar vasthouden aan de traditionele tactieken van de klimaatbeweging is collectieve zelfmoord. Als het leven ons lief is, kunnen we geen democratisch middel onbenut laten. Het is tijd voor massale burgerlijke ongehoorzaamheid.