Burgerberaad EU wijst de weg naar herstel vertrouwen in politiek

Nog nooit is de vertrouwensband tussen burger en politiek zo slecht geweest, zo bleek deze week uit een onderzoek van Ipsos. Door de vele grote crises dreigt het vertrouwenspeil van de burger in de politiek zelfs nog dieper te zakker: maatregelen hebben veel impact waardoor burgers zich niet gehoord kunnen voelen. Dat deze vertrouwensband slechter is dan ooit kan men daardoor al concreet terugzien in de samenleving. Lang heerste zo het gevoel dat er ondanks een grote roep uit de samenleving niets werd gedaan aan de hoge energieprijzen, Tubbergen voelde zich in de steek gelaten en ook de boeren voelden zich tijdens de stikstofophef niet serieus genomen. 

De Europese Unie kampt eveneens al jaren met een laag vertrouwen in de organisatie. Dit terwijl een van de doelstellingen van het orgaan, het creëren van Europees burgerschap, juist hand in hand gaat met geloof in de organisatie. Vandaar dat de EU afgelopen jaar besloot tot het opzetten van ‘The Conference on the Future of Europe’. Het doel? Europese burgers konden via directe betrokkenheid de kans krijgen hun ideeën over de toekomst van Europa te delen en te bediscussiëren. Directe inspraak moest een middel vormen om het vertrouwen in de (Europese) politiek te herstellen.

Meer dan 700.000 mensen namen deel, onder andere in vier burgerpanels die de diversiteit van de Unie moesten representeren. Het slotrapport van de conferentie was lyrisch: de kille en gesloten uitstraling van het machtsorgaan werd doorbroken en na de gesprekken heerste een gevoel van vergroot vertrouwen in de organisatie. Bovendien zijn er ‘vernieuwende en bruikbare blikken’ geworpen op belangrijke kwesties als de klimaatcrisis. 

De conferentie is niet het enige positieve precedent van burgerparticipatie. Misschien wel het bekendste voorbeeld, het burgerberaad in Ierland over abortuswetgeving, suist zelfs nu nog door de politieke wandelgangen. Na overleg en dialoog, waardoor fundamentele tegenstellingen werden geslecht, werd het verbod op abortus uit de grondwet gehaald. Gesprekken en inspraak zorgen dus tevens voor meer begrip tussen burgers onderling.

De toekomstconferentie van Europa dient daarom wat mij betreft als inspiratiebron te gelden voor wat de vertrouwensband tussen de Nederlandse burger en politiek moet herstellen: een periode van letterlijke depolarisatie en toenadering, van burgerberaden en -dialogen, juist op het moment dat crises ons parten spelen. Burgerparticipatie werkt en is nu nodig. Crises als de energie-, stikstof- en asielcrisis zijn tenslotte dermate groot en de maatregelen zo impactvol op mens en maatschappij dat inspraak en overleg een vereiste is. Voor herstel van vertrouwen in de politiek en in elkaar.

cc-foto: Roel Wijnants