Boris Nadezhdin, de onverwachte tegenkandidaat voor Poetin

In Rusland werd de afgelopen weken buiten de officiële media druk gecommuniceerd over de man die het in de presidentsverkiezingen van maart op wil nemen tegen Vladimir Poetin, die inmiddels al vierentwintig jaar in het Kremlin huist, Boris Nadezhdin. De kleine centrum-rechtse partij 'Burgerinitiatief' stelde hem afgelopen oktober kandidaat en verrassend snel verzamelde Nadezhdin veel meer handtekeningen in dan de 100.000 die nodig zijn om als kandidaat erkend te worden.

De snelheid waarmee de handtekeningen werd verzameld is in het Rusland van Poetin een indrukwekkende prestatie die ook het Kremlin verraste, en zorgen baart. Het Centraal Verkiezingscomité onderzoekt momenteel de lijst op onregelmatigheden. Het zou niet de eerste keer zijn dat er allerlei 'fouten' en 'onjuistheden' worden gevonden waardoor Nadezhdin uiteindelijk niet het vereiste aantal handtekeningen zal mogen hebben.

Gezien Nadezhdins groeiende populariteit zal het voor het Kremlin echter niet makkelijk zijn om hem als kandidaat te wippen op een manier die niet negatief voor hen uitpakt. Toch denken de meeste mensen dat het dat wél zal doen. Nadezhdin is populair geworden door zijn duidelijke uitspraken tegen de oorlog sinds Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel. Maar voor we daar verder op  ingaan, wie is Boris Nadezhdin, die ook in Rusland nog niet echt bekend is?

Wie is Nadezhdin?
Zestig jaar geleden werd hij geboren in Oezbekistan toen dat nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. Hij is wiskundige van opleiding en al zijn hele leven politiek actief zonder echt de hoogste regionen te bereiken. Tussen 1999 en 2003 zetelde hij in het Russische federale parlement voor de conservatief-rechtse partij 'Unie van Rechste Krachten' waarin hij jaren actief bleef. Tegelijkertijd had hij ook banden met oppositiepoliticus Boris Nemtsov die in 2015 vlakbij het Kremlin door Tsjetsjenen werd doodgeschoten als een vriendendienst aan Poetin. 

Daarnaast steunde hij in 2005 de hervormingsgezinde olie-miljardair Mikhaïl Khodorkovski als kandidaat voor het federale parlement, maar Poetin verhinderde diens politieke start door hem tien jaar  in een Siberisch strafkamp op te sluiten. In 2016 probeerde Nadezhdin tevergeefs via de partij 'Verenigd Rusland' van Poetin in het federale parlement te geraken. In 2021 werd hij voor 'Een Rechtvaardig Rusland' verkozen in de gemeentereraad van de stad Dolgoprudny, vlakbij Moskou. Later deed hij namens dezelfde partij mee aan de federale parlementsverkiezingen, alweer zonder succes. Nadezhdin was vele jaren regelmatig te zien in politieke talk-shows op televisie maar veel minder sinds hij zich kritisch begon te uiten.

Kritiek op machthebbers
In 2020 riep hij de Russische bevolking op om tegen de grondwetswijzingen van Poetin te stemmen. Twee jaar later verklaarde hij dat de Sovjet-Unie “Tsjechoslowakije en Oost-Europa” bezet had, een feitelijk juiste uitspraak die in Poetin's Rusland echter gevaarlijk is. In hetzelfde jaar bekritiseerde hij de inlichtingendiensten nadat het Oekraïense leger de Russische troepen bij Kharkiv verdreven had. Hij riep op tot onderhandelingen om de oorlog te beeindigen en bekritiseerde Rusland's oorlogstrategie, benadrukkend dat het onmogelijk was om Oekraïne te verslaan met de bestaande methodes en middelen.

Begin 2023 verklaarde Nadezhdin op televisie dat de “oorlog een desastreuze fout” was, daarna volgde zijn oproep een nieuwe regering te kiezen om zo de oorlog met Oekraïne te stoppen en de betrekkingen met Europa te verbeteren. Volgens sommige Westerse media zou Nadezhdin door Rusland bezette gebieden teruggeven, maar niet alle: “het zou moeilijk zijn… om vrijwillig de Krim aan Oekraïne terug te geven”, “de Krim en de havenstad Sevastopol maken geen deel uit van Oekraïne”. Ook weigerde hij de territoriale integriteit van Oekraïne te bevestigen en ontweek hij vragen over de status van de door Rusland bezette Georgische regio's Abchazië en Zuid-Ossetië.

Maandenlang zwegen de Russische staatsmedia Nadezhdin dood, maar nu beginnen ze gif te spuien. Nadezhdin's kandidatuur zou het werk zijn  van “buitenlandse inmenging door Oekraïense geheime diensten”, “aanhangers van Navalny” en “critici van het Kremlin die Rusland zijn ontvlucht.” Hij wordt ook voorgesteld als een naïveling die wordt meegesleurd in een misdadige onderneming die als doel heeft “het Moederland te verraden.”

De meeste onafhankelijke Russische analisten, die sinds de oorlog Rusland hebben moeten ontvluchten, denken dat het Kremlin Nadehzdin's kandidatuur zal blokkeren. Slechts enkele verwachten dat de machthebbers hem zullen laten meedoen, om hun democratisch blazoen op te poetsen. Door hun uitgekookte controle over de stemprocedures kunnen ze er probleemloos voor zorgen dat de  'concurrent' van Poetin uiteindelijk niet meer dan vijf procent van de stemmen haalt.

De onafhankelijke Russische nieuwssite Meduza vroeg onlangs jongeren naar hun verwachtingen over Nadehzdin. Alle steunden hem enthousiast maar betwijfelden zijn kansen. Met typisch Russische nuchterheid gaven enkele als eindoordeel: “Of ze vermoorden hem, of ze stoppen hem in de gevangenis.”