Bobby Kennedy is onverminderd actueel

Eén van mijn redenen om 1968 en Bobby Kennedy te bestuderen is dat 2018 in veel opzichten doet denken aan 1968. Later dit jaar komt er een album van The Beatles uit (The White Album) en dat zal het best verkochte album van het jaar worden. Maar dat is niet het enige: er zijn periodes dat mensen in grote lijnen tevreden zijn met hun levens en niet echt warm lopen voor verandering. Maar er zijn ook tijden dat frustraties en spanningen een kookpunt bereiken en dat er een breed gevoeld sentiment heerst dat we collectief op een kruispunt staan. Zelf heb ik op dit moment meer dan ooit een cyclisch tijdsbesef. Niet dat we letterlijk terug zijn in 1968, maar wel dat de mensheid uiteindelijk maar een paar richtingen kan inslaan en dat de paden die we nu bewandelen elkaar toen ook kruisten.

Rechtse correctie Eén van de politieke mythes die we de laatste jaren veel horen is dat de wereld steeds linkser wordt en dat het tijd wordt voor een rechtse correctie. Maar je hoeft maar een speech van Bobby K. te zien om vast te stellen dat dat onzin is. In 1968 hadden we het bijvoorbeeld ook over excessief politiegeweld. Er werd ook gesproken over rassentegenstellingen en wederzijds onbegrip, over het smijten met belastinggeld om elders oorlogen te winnen terwijl er thuis zoveel problemen liggen, en dat Amerika het recht op leiderschap moet verdienen door het goede voorbeeld te geven. Er werd gedebatteerd over de uitzichtloosheid en het identiteitsverlies van fabrieksarbeiders die door de economische ontwikkeling overbodig worden en die hen in de armen van extremisten duwt. Over al die zaken zei Kennedy dingen die ook nu nog actueel zijn. Was hij zijn tijd nou zo ver vooruit? Of zijn wij gewoon niet opgeschoten?

Nog zo’n onderwerp is gun control. Kennedy kon daar uiteraard met enig gezag over spreken omdat zijn broer een nogal prominent slachtoffer van het Tweede Amendement (recht op wapenbezit) was. Maar ook toen al bestond de NRA. En die had ook toen al de neiging de feiten te verkrachten om de fetisj van hun leden goed te praten. ‘Inperking van het recht op wapenbezit is nazisme’ was destijds het verhaal van de NRA. 50 jaar later is het niet anders. De gedachtekronkel dat het Tweede Amendement Amerika niet tiranniseert maar op een of andere manier tegen tirannie zou beschermen is nog steeds gangbaar. En zelfs de meest redelijke voorstellen om excessen te voorkomen worden direct door de NRA voorgesteld als een frontale aanval op de Vrijheid. De Godwins zijn daarbij niet van de lucht.

Gezond verstand ‘A generation of might-have-beens’ werden de Babyboomers volgens schrijver Jack Newfield toen hun ‘window of opportunity’ in 1968 onverrichter zake dichtging. Op dát moment en op díe plek had de wereld een richting kunnen inslaan waarbij oude maatschappelijke structuren intact hadden kunnen blijven, als ze maar in dienst konden worden gesteld van ons allemaal en niet slechts een kleine elite. Er was in de VS een soort linkse coalitie van intellectuelen, minderheden, armen, boeren en industriëlen die vanaf Roosevelt de richting had bepaald. Deze coalitie knalde in 1968 met donderend geraas uiteen, door onenigheid over onder meer Vietnam, burgerrechten en armoedebestrijding. Er waren eigenlijk maar een paar politici die deze coalitie bijeen hadden kunnen houden. Toen die hun kans niet kregen verklaarde Nieuw Links de oorlog aan de gevestigde orde en begon het gezond verstand aan een halve eeuw in het verdomhoekje. Want als links verdeeld is, regeert rechts. Talloze personen en groepen zijn sindsdien overgestapt naar de rechterzuil. En vaak is de reden terug te voeren op het trauma van 1968.

Gisteren keek ik naar de berichtgeving rond de March For Our Lives en een van de initiatiefnemers, Emma Gonzalez ,onderbrak een interview bij MSNBC om opeens wild van enthousiasme “THE BEATLES!!!!” te roepen toen iemand ‘Yellow Submarine’ opzette. Zelfs in dat opzicht lijkt onze tijd op 1968. Er lijkt zich opnieuw een ‘window of opportunity’ aan te dienen: net als toen heeft Amerika een ongekend impopulaire president die z’n volk in een identiteitscrisis stort. Net als toen komt er een massale tegenbeweging op gang die in principe de weg van de gematigdheid wil bewandelen, maar zou kunnen radicaliseren als hen niks anders rest. Als we ‘rechtsomkeert’ zouden moeten maken, terug naar toen, zoals sommige rechtse opiniemakers voorstellen, dan is dat wat mij betreft om de gematigd linkse profeten van 1968 alsnog een kans te kunnen geven.

Uiteraard kunnen we niet terug. Maar voor onze toekomst kunnen we wel dégelijk inspiratie putten uit ons verleden. De gedachten en opmerkingen van die tijd, in het bijzonder die van Bobby Kennedy, sluiten naadloos aan bij ons, ze zijn soms bijna één op één naar 2018 te vertalen.