Blaxploration

Een hele bevolkingsgroep die in het medium film tot dan toe nauwelijks een rol van betekenis werd toegekend.

Gezeten op de zolder van De Melkweg in Amsterdam dat een klein bioscoopje herbergt, dimt het licht. Rauwe, ruwe straatbeelden van New York. The seventies. Een elegante figuur, grote vilten flaphoed en lange jas verlaat een pand.           Op de rij achter ons klinkt gejuich: “Jaaah man!”. De toon is gezet.         

‘Superfly’ is een van die fantastische zogenaamde ‘Blaxploitation-films’ die onverbloemd de tijdgeest registreerde. Een jaar eerder schopte Melvin van Peebles het hele Hollywoodse film-establishment omver met zijn ‘Sweet Sweetback Baadasssss Song’. Rauw realisme zette daar aanvankelijk de toon. Het was over met de ‘lieve sixties', Blaxploitation was geboren, en vierde nog wel de kleurige mode maar kenmerkte zich vooral in avontuurlijk geweld, zwart/wit-ongelijkheidsthema's en… groovy soundtracks. “Shaft!.. Can you dig it?!”, artiest Isaac Hayes scoorde monsterhit na monsterhit en begon zelf ook als acteur op te treden, én niet onverdienstelijk.                                                Een tijdperk van onbegrensde celebration, geen exploitation.

Het genre exploreert de Black Community, de mode, de muziek, de (sub-)cultuur en dat alles verpakt in een onweerstaanbaar aantrekkelijk jasje van avontuur en vermaak. Een hele nieuwe generatie beautiful people als Fred Williamson, Pam Grier, Jim Brown, Tamara Dobson, William Marshall en Billy Dee Williams spatte van het doek. Black is Beautiful, “ Wham! Bam! Here comes Pam!”, en ‘geëxploiteerd’ werd helemaal niemand. Gevierd wél! Blanken (The Man) zijn vrijwel zonder uitzondering ‘bad guy’ en de zwarte helden zijn de glansrijke winnaars. “He’s bad..he’s mean..he’s a lovin’ machine!” (Black Shampoo), “She’s 6 feet 2 of dynamite and the hottest Super Agent ever!” (Cleopatra Jones).

Filmposterkunst was op z’n absolute hoogtepunt. Ze werden bevolkt door beautiful sisters and brothers die vanaf dat ogenblik gezicht gaven aan het nieuwe genre en hun afgetrainde lichamen in de hipste mode, gecombineerd met de grootst mogelijke wapens lieten zien. Alles ging totaal over de top, een bijna volledig zwarte cast en een hitmachine was geboren. Het zwarte publiek reageerde volgens acteur William Marshall (Blacula) uitgelaten: “There’s our representation!”, they shouted, “..the audiences were so wild about the trailers they couldn’t stop applauding… the trailers were so popular that people were coming to the theater just to see them”. Die uitspraak laat zien dat het echt tijd werd ook de zwarte Amerikaan een (film-)podium te geven, een hele bevolkingsgroep die in het medium film tot dan toe nauwelijks een rol van betekenis werd toegekend.

De titels lieten weinig aan de verbeelding over: ‘Cotton comes to Harlem’, ‘Black Ceasar’, ‘Blacula’, ‘Foxy Brown’, ‘Willie Dynamite’ en… ’Cleopatra Jones and the casino of gold’. Tamara Dobson vertolkte de vrouwelijke equivalent van James Bond en wisselde per scène van oogverblindende outfit. Veelal actie dus maar ook realistisch drama en horror. ‘Blacula’ kreeg een vervolg en men produceerde een zwarte Exorcist-rip off getiteld ‘Abby’.

Amerikaanse cijfers (box office) uit die tijd laten zien hoe succesvol, los van hun artistieke kwaliteit, ze waren. ‘Superfly’ kostte 150.000 dollar en bracht 19.000.000(!) op, ‘Shaft’s stevige budget van 1,2 miljoen resulteerde in een opbrengst van 23 miljoen dollar.

Het laatste woord is aan de Godmother van het genre, Pam Grier: “It Was interesting to see how the movies - especially Coffy, Foxy Brown and Sheba - reflected the Black community through language and music. We basically documented what was going on… musically, religiously and politically. I appreciate that happening now because now we can look back and see what we we’re about and what we were saying”.