Bijna driekwart miljoen mensen afgelopen jaar psychisch mishandeld

Psychische mishandeling is een zeer ernstige vorm van huiselijk geweld. Recent werd voor het eerst bekend hoeveel mensen dit treft. Rond de 680.000 Nederlanders van zestien jaar en ouder werden alleen al het afgelopen jaar regelmatig psychisch mishandeld. Negen procent van de Nederlanders, meer dan anderhalf miljoen mensen, maakten het de afgelopen vijf jaar mee. Leidde dit schokkend hoge aantal slachtoffers tot publieke verontwaardiging of politieke maatregelen? Helaas niet.

Het onderzoeksinstituut WODC gaf vorige week aan dat vijf procent van de Nederlanders het afgelopen jaar slachtoffer van ‘dwingende controle’ oftewel intieme terreur waren. Dwingende controle is een vorm van psychische mishandeling waar plegers hun partner of kind dagelijks kleineren, verwarren, vergaand controleren, bedreigen, verhuld intimideren, manipuleren, structureel denigreren, dwingen en sociaal isoleren.

Aanpak niet effectief Dwingende controle komt vaker voor dan stalking of fysiek of seksueel geweld. Het is de meest voorkomende vorm van huiselijk geweld in Nederland en treft zowel mannen als vrouwen hard. Desondanks is psychische mishandeling nauwelijks bekend bij professionals. Volgens het WODC spreekt slechts vier procent van de slachtoffers instanties hierover.

Het Verwey-Jonker Instituut constateerde een aantal weken terug dat onveiligheid bij de helft van de gezinnen die wel aankloppen bij instanties in het geheel niet afneemt. Het herkennen van psychische mishandeling, het onderkennen van geweld uit macht en controle, is noodzakelijk om huiselijk geweld echt te doen stoppen volgens het Verwey-Jonker Instituut. De aanpak van huiselijk geweld, als het al gezien wordt, laat dus sterk te wensen over.

Ernstige gevolgen Psychische mishandeling blijkt ook zeer vaak voor te komen bij vechtscheidingen. Velen denken dan aan twee continu ruziënde ouders, maar hierachter gaat vaak een heel ander verhaal schuil. De Universiteit van Maastricht liet recent zien dat bij vechtscheidingen 99% van de ouders psychische mishandeling en dwingende controle rapporteerden. Voor experts is dat niet bijzonder: zij weten dat achter zeer veel vechtscheidingen feitelijk huiselijk geweld schuilgaat, meestal psychisch geweld.

De gevolgen van psychische mishandeling zijn al lang bekend: onder andere angststoornissen, depressie, suïcidaliteit, verslaving, psychiatrische problemen, lichamelijke klachten en diverse ziekten komen vaak voor. Recent Leids onderzoek laat zelfs zien dat slachtoffers PTSS-klachten hebben die ernstiger en langduriger zijn dan die van slachtoffers van verwaarlozing of fysiek of seksueel geweld. Behandeling slaat vaak pas laat of niet voldoende aan volgens het hetzelfde onderzoek.

Groot geweldsprobleem Slachtoffers van psychische mishandeling doen een groot beroep op de gezondheidszorg en de sociale verzekeringen en vallen vaak uit op de arbeidsmarkt. In meer dan 60% van de huiselijk geweldzaken is bovendien sprake van kindermishandeling. De kosten van psychisch partnergeweld en psychische kindermishandeling bijeengenomen komen volgens wetenschappelijke schattingen in Nederland op meer dan een miljard euro per jaar uit.

Het zou logisch zijn dat dit onderwerp politiek en maatschappelijk hoge prioriteit krijgt. Meer dan een miljoen slachtoffers, nauwelijks meldingen, een ineffectieve aanpak, veel menselijk leed en hoge kosten: er is om minder een parlementaire enquête gestart. Het is echter geen issue dat veel politici wakker houdt ’s nachts, een enkeling daargelaten. Psychische mishandeling is één van de grootste geweldsproblemen van Nederland, maar staat nauwelijks op de politieke agenda.

Helse jaren Drie Tweede Kamerleden deden recent wel een poging om de gebrekkige aanpak van psychische mishandeling aan te kaarten. Ze schreven er een consultatienota over en stelden Kamervragen aan de verantwoordelijke minister. De korte versie van het antwoord van de minister: er zijn hem geen signalen bekend dat hier meer aan zou moeten gebeuren, er gebeurt al voldoende. Het staat er echt. Meer dan anderhalf miljoen slachtoffers moeten het hier mee doen.

In de media brachten de cijfers weinig teweeg, krantenkoppen bleven goeddeels achterwege. Er waren ook geen protesterende slachtoffers op het Malieveld. Slachtoffers zijn immers vooral bezig met overleven. Berooid en verzwakt achtergebleven na helse jaren van psychisch geweld, stress door een ex die maar blijft procederen, elke dag naar het werk en ook nog kinderen opvoeden. Ga er maar aan staan.

In de kou Recent kwam de educatieve film “Zij lijkt het probleem te zijn” uit, waarin diverse huiselijk geweld experts feilloos de vinger op de zere plek legden. De kennis over psychische mishandeling is er immers al jaren, maar het leidt nauwelijks tot actie van de overheid of betrokken instanties. Voor de impact van deze vorm van huiselijk geweld bestaat geen regelgeving, kenniscentrum, zorgaanbod of subsidie. Preventie ontbreekt en het is niet eens expliciet strafbaar.

Het voorbeeld van Engeland, waar specifieke wetgeving tegen dwingende controle in 2015 is ingevoerd, laat zien dat betere preventie, zorg en vervolging loont. Het aantal meldingen en arrestaties steeg daar bijvoorbeeld navenant. Steeds meer landen voeren de laatste jaren wetgeving in tegen dwingende controle. Verbetering is dus echt mogelijk. Slachtoffers staan in Nederland echter nog steeds in de kou. Hoog tijd dat dat verandert.