Bewijs het maar eens

In de moderne geneeskunde draait alles om de diagnose. En als die gesteld is dan volgen vooral gemiddelden. Als het goed is wordt je diagnose evidence-based behandeld, gemiddeld dus. Ooit was dit vooruitgang en mocht je blij zijn als een gemiddelde behandeling gegarandeerd was. Minder dan gemiddeld was toen niet abnormaal…

Anno 2018 weet je zeker dat een gemiddelde behandeling voorbij gaat aan specifieke kenmerken: cultuur, opvoeding, arm of rijk, alleenstaand of getrouwd, etcetera. Iedereen begrijpt dat dit er toe doet, behalve de moderne arts (of begrijpt die het stiekem ook wel?). De meeste dokters houden er in hun professionele handelen geen rekening mee zolang het niet evidence-based is (ofwel: wetenschappelijk bewezen relevant)

‘Niet wetenschappelijk bewezen’ wordt in ons land vaak opgevat als niet-werkzaam. En dat is een magistrale misvatting: de overgrote meerderheid van alle handelingen in de moderne geneeskunde is in het geheel niet evidence-based, en dat vormt (gelukkig) geen enkel bezwaar.

Sterker nog: wat is de waarde van evidence-based precies als je kijkt naar de financiering van het onderzoek? En dat gebeurt steeds vaker, denk bijvoorbeeld ook aan de voedingsindustrie. In de psychiatrie is in verhouding veel pillen-onderzoek gepleegd, met geld van een geneesmiddelenfabrikant.

Wat is de praktische betekenis van een middel dat bij de behandeling van een depressie statistisch significant beter scoort dan een placebo? Als de depressie voornamelijk het gevolg is van bijvoorbeeld relatieproblemen vrij weinig ben ik bang: de prognose heeft veel te maken met de vraag of de relatieperikelen zijn opgelost. En pillen die zorgen voor een stabiele relatie zijn er helaas nog niet. Wel een gat in de markt trouwens, de ‘relatiepil…

Zo kan een depressie ook het gevolg zijn van langdurig het verkeerde werk. Maar leuk werk door een pil te slikken? Dat vinden we te simpel, toch?

Bij sommige mensen met depressie zijn medicijnen wèl levensreddend, gelukkig. Waarom? Als ik eerlijk ben heb ik er weinig idee van. Daarom is de psychiatrie ook zo’n interessant vak. En gezien de enorme aantallen mensen met psychische klachten is het nog uiterst relevant ook…

Veel mensen met psychische klachten belanden uiteindelijk in het alternatieve circuit. Omdat de klachten aanhielden ondanks reguliere behandelingen, of omdat men sowieso geen geloof hechtte aan medicatie of cognitieve gedragstherapie.

Waarom alternatieve behandelingen soms wel werken is (nog) niet duidelijk, want (meestal) niet onderzocht. We weten dat de aspecifieke factoren helpen: vertrouwen in de behandelaar, in verhouding veel tijd en aandacht voor de klacht, etcetera…

Veel wordt door wetenschappers weggezet onder de noemer van het zogenaamde placebo-effect : het helpt wel, maar het is onopgehelderd waarom precies.

Geheel ten onrechte worden placebo-medicijnen vaak gezien als ‘neppillen’, terwijl ze vaak aanleiding zijn tot echte verbetering. Een witte doktersjas vergroot bijvoorbeeld het placebo-effect en de gewone dokter profiteert daar dankbaar van. Niks mis mee toch, zolang de patiënt er baat bij heeft?

Als je moet kiezen tussen roze en blauwe pillen kun je het beste de roze nemen. Die hebben een groter placebo-effect…