Beter laat dan nooit: Nederland moet UNRWA-steun nu echt herstellen

Tussen oktober 2023 en februari 2024 zijn er bij de oorlog in Gaza meer kinderen gedood dan bij conflicten over de hele wereld gedurende de vier jaar daarvoor. Bovendien verwacht een VN-rapport dat er tegen mei een hongersnood uitbreekt in Gaza. Het Internationale Gerechtshof heeft Israël dan ook opgedragen “onmiddellijke en effectieve maatregelen te nemen om de levering van dringend noodzakelijke basisvoorraden en humanitaire hulp aan de Gazastrook mogelijk te maken.” Maar in plaats van een toename, zien we een schrikbarende afname – volgens de Verenigde Naties wel 30% - van hulp die Gaza bereikt.

Een onmisbare organisatie
Het United Nations Relief and Works Agency (UNRWA), de grootste Palestijnse hulporganisatie, speelt een cruciale rol in het verlenen van humanitaire hulp aan Palestijnen. UNRWA werd in 1949 opgericht om Palestijnen en Joden te helpen die gedwongen ontheemd waren geraakt door de oorlog en het geweld dat volgde op de oprichting van de staat Israël in 1948. In 1952 nam Israël de verantwoordelijkheid op zich voor het verlenen van hulp aan ongeveer 17.000 Joden die onder dwang ontheemd waren geraakt. Ruim 700.000 ontheemde Palestijnen en hun nakomelingen bleven onder het mandaat van UNRWA.

Momenteel komen ongeveer 5,9 miljoen mensen in aanmerking voor de diensten van UNRWA, die actief is in Gaza, de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, Jordanië, Syrië en Libanon. De organisatie speelt een belangrijke rol bij huisvesting en onderwijs voor Palestijnse vluchtelingen en telt ruim 30.000 medewerkers. Wat oorspronkelijk bedoeld was als een tijdelijk humanitair programma, is uitgegroeid tot een immense dienstverlener die zowel politiek als logistiek zeer complex – zo niet onmogelijk – zou zijn om te vervangen, bovenal midden in een conflict met urgente humanitaire noden. Ook loopt de hulp van andere hulporganisaties volledig langs UNRWA: “Zonder UNRWA kunnen ook wij ons werk niet doen,” zegt Save the Children-directeur Pim Kraan in het NOS-journaal. “De enige organisatie die grootschalig hulp kan leveren is UNRWA,” zegt ook Tweede Kamerlid Kati Piri.

UNRWA onder vuur
Maar UNRWA verkeert in grote financiële nood. De afname van humanitaire hulp die Gaza bereikt is deels te wijten aan beschuldigingen tegen 12 UNRWA-medewerkers. Israël beweert dat deze medewerkers banden met Hamas hebben en betrokken waren bij de aanval van 7 oktober. Er is geen substantieel bewijs geleverd voor de beschuldigingen, zoals benadrukt door de EU-topfunctionaris voor humanitaire hulp op 14 maart. Sterker nog, bevindingen van UNRWA suggereren dat het Israëlische leger 21 medewerkers van UNRWA heeft gedwongen valse bekentenissen af te leggen over de vermeende banden met Hamas. Ze zouden zijn onderworpen aan martelingstechnieken, zoals zware fysieke mishandelingen, waterboarding en bedreigingen van familieleden. Soortgelijke martelingen werden eerder vastgesteld door CNN en Al Jazeera. Woordvoerster van UNRWA Juliette Touma noemde het “onderdeel van pogingen om UNRWA te ontmantelen.”

Ondanks dit hebben 18 landen, waaronder Nederland, het roekeloze besluit genomen om de financiering aan UNRWA op te schorten, waardoor UNRWA bijna de helft van haar budget, ongeveer 450 miljoen dollar, verloor. De Verenigde Staten, de grootste donor van UNRWA, heeft zelfs een akkoord bereikt om tot maart 2025 fondsen aan UNRWA te verbieden. Spanje heeft daar tegenover juist extra geld gegeven, omdat het staken van de financiële steun “honderdduizenden levens op het spel zou zetten”.

Israëls campagne tegen UNRWA
Pogingen om UNRWA te ontmantelen zijn niet nieuw. Al tijdens een wekelijkse vergadering van zijn kabinet in 2017, beweerde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in openbare opmerkingen dat UNRWA het Palestijnse vluchtelingenprobleem eerder bestendigt dan oplost, en dat het anti-Israëlische sentimenten aanwakkert. Hij was van mening dat UNRWA ontmanteld moet worden.

De Israëlische regering heeft verdere stappen ondernomen om het vermogen van UNRWA te belemmeren, waaronder het blokkeren van zeecontainers in de Israëlische haven van Ashdod die bestemd zijn voor UNRWA in Gaza en die genoeg meel bevatten voor 1,1 miljoen mensen voor vijf maanden. Ze hebben ook belastingvrijstellingen voor UNRWA ingetrokken, pogingen ondernomen om de kantoren van UNRWA in bezet Oost-Jeruzalem te sluiten, en visa voor internationaal UNRWA-personeel beperkt. Met deze informatie in het achterhoofd zijn de onbewezen aantijgingen vanuit Israël tegen UNRWA op zijn minst onzorgvuldig en in een erger geval moedwillig.

Beter laat dan nooit
Uit het eindrapport van 22 april van het onafhankelijk onderzoek naar de beschuldigingen over de UNRWA-medewerkers, onder leiding van voormalig Franse minister van Buitenlandse Zaken Catherine Colonna, blijkt dat Israël nog steeds geen bewijs heeft geleverd voor zijn beweringen.

Als Nederland zich nu nog steeds blijft baseren op valse bekentenissen van medewerkers, onder marteling verkregen, schendt dat onze geloofwaardigheid als voorvechter van humanitaire principes. Afgelopen week keerde minister Liesje Schreinemacher terug op haar post voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Het allereerste op haar to do list nu ze haar ministerschap weer oppakt, moet zijn om de steun aan UNRWA te hervatten en internationale verplichtingen na te komen. Kinderen in Gaza kunnen geen dag – geen uur – langer wachten.