Beter betrokken werknemers zullen bedrijven doen floreren

“De aandeelhouders staan niet langer op nummer één.” Dat verklaarden topbestuurders van 181 grote Amerikaanse bedrijven onlangs. Iedereen lijkt het er tegenwoordig over eens dat bedrijven zich meer zouden moeten richten op de lange termijn in plaats van snelle winsten. Zelfs het kabinet. Maar juist de groep mensen die er bij gebaat is dat hun bedrijf succesvol en gezond blijft, namelijk de werknemers, worden in deze discussie genegeerd. Daarom organiseerde de Tweede Kamer deze week op verzoek van de SP een hoorzitting over hoe Nederlandse bedrijven zich meer op de lange termijn kunnen richten, in plaats van maximaal rendement voor aandeelhouders. Niet alleen namen alle grote politieke partijen deel, maar ook academici, aandeelhouders- en werkgeversorganisaties en vakbond FNV.

In de afgelopen jaren trok niet alleen de overheid zich terug en liet allerlei nutsvoorzieningen over aan de markt, maar er vond ook een flinke machtsverschuiving richting aandeelhouders plaats. Zo werden beschermingsconstructies tegen vijandige overnames afgebouwd en verspreidden aandelen in Nederlandse bedrijven zich over de hele wereld. Roofkapitalisten die enkel winstmaximalisatie voor ogen hebben, deden hun intrede. Snelle winsten werden de maatstaf, werknemers een sluitpost.

Gelukkig is sinds de economische crisis het geloof dat winstmaximalisatie uiteindelijk het beste is voor iedereen tanende. In de herziene Corporate Governance Code , waarin is vastgelegd hoe beursgenoteerde ondernemingen in Nederland bestuurd zouden moeten worden, staat dat bedrijven dienen te streven naar continuïteit op de lange termijn.

Het kabinet heeft ook twee maatregelen in het regeerakkoord staan: het wil de mogelijkheid voor een bedenktijd invoeren voor bedrijven wanneer ze dreigen te worden overgenomen, zodat iedereen, ook werknemers, gehoord kan worden. Daarnaast wil het kabinet de wettelijke meldplicht voor aandeelhouders verlagen. Zij dienen een melding te doen wanneer ze twee procent of meer van de aandelen in een bedrijf bezitten. Dat is een verlaging ten opzichte van de drie procent die nu geldt.

Dit zijn kleine stappen in de goede richting, maar ondanks dat het kabinet al ruim twee jaar aan de slag is, zijn zelfs deze maatregelen nog niet ingevoerd. Het voornemen om de meldplicht naar twee procent te verlagen is zelfs al een afzwakking ten opzichte van het regeerakkoord. Het is tekenend dat twee zeer bescheiden voorstellen met zoveel ogenschijnlijke tegenzin worden behandeld door het kabinet. Oprechte bereidheid om tegenmacht te organiseren ten opzichte van aandeelhouders, lijkt te ontbreken. Kapitaal blijft voorlopig dus oppermachtig.

Het is niet gek dat aandeelhouders, die in de meeste gevallen een oceaan of nog verder verwijderd zijn van het bedrijf dat zij deels bezitten, weinig compassie hebben met het bedrijf, zijn omgeving en de werknemers. Het bevreemdt mij en mijn partij dan ook dat de potentiële rol die werknemers zouden kunnen spelen bij het bieden van tegenmacht aan aandeelhouders niet ter sprake komt in deze discussie. In de hierboven genoemde Corporate Governance Code wordt enkel gesproken over drie spelers in het bestuur van een vennootschap: de bestuurders, de commissarissen en de aandeelhouders. De werknemers en de ondernemingsraad lijken te worden vergeten of te worden weggelaten.

Werkenden zijn bij uitstek gebaat bij het voortbestaan, zelfs het floreren van ‘hun’ bedrijf. Ze zijn er immers voor hun brood en de onderhoud van hun gezin van afhankelijk. Als we hen een stevige stem geven in strategische keuzes van bedrijven, dan wordt er logischerwijs minder gestuurd op risicovolle kortetermijnwinsten en meer op het voortbestaan en lange termijn successen van de onderneming.