België liet corona-patiënten in verpleeghuizen aan hun lot over

Met bijna 10.000 sterfgevallen op 11,4 miljoen inwoners, is België een van ’s werelds zwaarst getroffen landen door het coronavirus. Dat vooral in verpleeghuizen buitengewoon veel mensen overleden, is het directe gevolg van overheidsbeleid dat ouderen doelbewust buiten de coronamaatregelen hield. Dat blijkt uit onderzoek van de New York Times. Door bewoners van verpleeghuizen aan hun lot over te laten, moest voorkomen worden dat intensive-careafdelingen in ziekenhuizen overbelast raakten.

Terwijl Covid-19 de wereld in een wurggreep nam en in Europa het dodental in vooral Italië in hoog tempo opliep, werden in België bewoners van verpleeghuizen niet getest op het coronavirus. Ook niet wanneer zij ziek werden met alle symptomen van Covid-19. Het verzorgend personeel had het nakijken. Pas nadat duizenden mensen waren overleden kregen zij mondkapjes en beschermende kleding, vaak van dubieuze kwaliteit. In de tussentijd zagen veel medewerkers zich genoodzaakt zelf maskers te zoeken, soms afkomstig van carnavalskostuums.

Een van de ondervraagde directeuren van een Brusselse zorginstelling vertelt hoe ze ziekenhuizen smeekte om zieke bewoners op te nemen. Stuk voor stuk weigerden ze. Sommigen adviseerden haar de bewoners morfine te geven om de naderende dood te verzachten. Eenmaal kreeg ze zelfs het advies te bidden. Nadat de een na de andere bewoner overleed, staakten de verplegers hun pogingen een ambulance te laten komen. Het bleek steeds weer een zinloze onderneming.

Bestuurders ontkennen dat het weren van ouderen bewust beleid was. Wel zeggen ze dat bij gebrek aan een nationaal coronaplan, ziekenhuizen en artsen moesten afgaan op een vage instructie die wel degelijk geïnterpreteerd kon worden als zo’n beleid. Die instructie leek tot stand gekomen te zijn door de situatie in Italië waar IC’s overvol raakten en ziekenhuizen het grote aantal besmettingen niet meer aankonden. Die situatie moest in België voorkomen worden. Ondertussen is België een van de landen met wereldwijd het hoogste percentage inwoners in verpleeghuizen. Verpleeghuizen die, evenals in veel andere Europese landen waaronder Nederland, zelf door jaren van bezuinigingen bij lange na niet over voldoende medische capaciteit beschikken om een virus te lijf te gaan. Zowel in 2006 als in 2009 werden nog plannen ingediend om verpleeghuizen op te nemen in het rampenplan bij een pandemie, maar beide voorstellen liepen op niets uit.

De onderzoekers van de New York Times leggen de oorzaak van problematische aanpak deels in de manier waarop België bestuurd wordt, of het gebrek daaraan. Het land heeft maar liefst negen bewindslieden verantwoordelijk voor de gezondheidszorg, die verantwoording afleggen aan zes parlementen – nationaal en regionaal. Terwijl de landelijke overheid de corona-aanpak coördineerde, waren de verpleeghuizen overgeleverd aan de willekeur van regiobesturen. Een van die bestuurders laat aan de krant weten dat het weken duurde voor duidelijk werd wie nu eigenlijk verantwoordelijk was voor het beleid.

De Times ziet ook een kwalijke rol van de Belgische minister van Volksgezondheid Maggie de Block. Terwijl in Italië duidelijk werd dat het virus zich niet liet bedwingen, deed zij publiekelijk of er weinig aan de hand was. De Block benadrukte keer op dat er geen enkele reden was om te twijfelen aan de Belgische ziekenhuis- of testcapaciteit. Ook noemde ze het virus “niet agressief” en zei: “Je moet echt in iemands gezicht niezen om het door te geven”. Ook deed ze begin maart de Trumpiaanse uitspraak: “Zodra de temperatuur stijgt, verdwijnt het virus”.

Ziekenhuisdirecteuren staan desgevraagd achter hun besluit geen ouderen op te nemen. Volgens hen zochten verpleeghuizen medische hulp voor patiënten “die rustig moesten sterven, niet naar het ziekenhuis versleept moesten worden”. Volgens hen hebben artsen alleen ouderen geweigerd die niet te redden waren. De Block heeft een interviewverzoek van de New York Times geweigerd en heeft niet gereageerd op schriftelijke vragen van de krant. In eerdere verklaringen deed ze het hoge sterftecijfer in verpleeghuizen af als een ongelukkige gebeurtenis in een verder succesvolle corona-aanpak. De Block is lovend over het feit dat in België nooit een tekort aan ziekenhuisbedden is geweest. “We hebben op tijd ingegrepen”, zegt ze in een interview met Nieuwsblad. “We mogen trots zijn”.