Belang biodiversiteit zwaar onderschat in de strijd tegen klimaatverandering

Waar biodiversiteit nu staat in de hiërarchie van de politieke discussie, is ongeveer waar klimaat tien, vijftien jaar geleden stond, verklaart Diederik Samsom. 

Hoe komt het dat we met het beleid voor biodiversiteit achterlopen op dat voor het klimaat? De reden zou kunnen zijn dat we klimaatverandering zijn gaan merken aan overstromingen, droogte en natuurbranden. Terwijl we het verlies aan biodiversiteit (nog) niet voelen en het dus niet in de aandacht staat. Biodiversiteit is niet gemakkelijk zichtbaar.

Wat staat er precies op het spel als we de biodiversiteit op aarde niet beschermen? Biodiversiteit omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen, maar ook de enorme genetische variatie binnen die soorten en de variatie aan ecosystemen waarvan ze deel uitmaken, en de interacties daartussen. Kort gezegd: biodiversiteit is de verscheidenheid aan leven. Hoe groter de variatie in wezens die samenwerken in een ecosysteem, hoe groter de capaciteit van dat ecosysteem om schokken te weerstaan en leven te ondersteunen.

De biodiversiteit in een ecosysteem werkt als een buffer tegen bijvoorbeeld steeds heftiger weersomstandigheden zoals extreme droogte of enorme regenbuien. Verlies aan biodiversiteit betekent dus niet alleen dat er soorten dieren en planten verdwijnen maar ook dat de voedselvoorziening, gezondheid en veiligheid van de mensheid in gevaar komt. Als de bijen worden bedreigd begrijpt iedereen dat, maar in het algemeen geldt: als we het verlies gaan zien, zijn we al te laat.

Op de top voor biodiversiteit in Montreal, gehouden in december 2022, werd besloten om dertig procent te beschermen, en wel vóór 2030, de ‘30 by 30’-doelstelling. Coenraad Krijger, directeur Nederland van de internationale unie voor natuurbescherming IUCN, hoopt dat Montreal ‘een stip op de horizon voor de biodiversiteit’ zal zijn. En vervolgens ging ieder weer over naar de orde van de dag.

De belangrijkste oorzaak voor het verlies aan biodiversiteit blijft het gebruik van land door de mens maar klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in de achteruitgang van de biodiversiteit. De vernietiging van ecosystemen ondermijnt het vermogen van de natuur om bescherming te bieden tegen de extreme weersomstandigheden waardoor de klimaatverandering wordt versneld en de kwetsbaarheid toeneemt. Daarom moeten we de twee crises samen aanpakken en veel beter zoeken naar maatregelen die zowel voor het klimaat als voor biodiversiteit werken.

Zorg dat klimaat en biodiversiteit samen worden meegenomen en steeds meegewogen worden bij beslissingen over ruimte. Economische ontwikkeling, behoud van biodiversiteit en landschapsherstel kunnen heel goed samengaan (4 Returns model van landschapsherstel: toename van biodiversiteit, economische winst, banen en zingeving).

Deze wijze van een gebiedsgerichte aanpak laat zien hoe je diversiteit in het landschap terug kunt brengen en dat voor mens en dier leefbaar blijft. Er moet dan wel verder gekeken worden dan naar maximalisatie van financiële winst per hectare. Laat de natuur aan tafel plaatsnemen om haar belangen te behartigen en ervoor te zorgen dat de natuurlijke cycli worden gerespecteerd. In samenhang daarmee kan het gebruik bepaald worden en wordt ook de biodiversiteit behouden.

Zolang onze overheid op haar website nog stelt dat zij “slimmer gebruik“ van de natuur wil maken zijn we nog ver verwijderd van “samen werken” met de natuur en is het toekennen van eigen rechten aan de natuur een illusie. In het Waddendebat van 18 januari jl gaf minister Van der Wal (minister voor Natuur en Stikstof) aan geen toegevoegde waarde te zien in het geven van eigen rechten aan de Natuur in casu de Waddenzee, want voor de bescherming is volgens de minister al voldoende wettelijke basis (ver van waar, zoals o.a. beargumenteerd in de Volkskrant door Laura Burgers, in de NRC door Tineke Lambooy en Tessa van Soest en in de Leeuwarder courant door Jan Terlouw en Tjeerd de Groot.

De belangrijkste obstakels voor het bereiken van een gezondere relatie met onze planeet zijn onze kortetermijnvisie en een  gebrek aan ambitie. Op geen enkel moment in de geschiedenis is de natuur zo versnipperd en verzwakt geweest. We staan aan de rand van de afgrond en mochten we in die afgrond storten, dan is er geen garantie dat we er weer uit kunnen klimmen. 

Ethisch gedrag is het juiste doen, zelfs als het verkeerde doen legaal is.

cc-foto: Nanda Sluijsmans