BBB is voor veel burgers in het vierde kwadrant een goed alternatief

Niemand kan verrast zijn dat iemand als Van der Plas aantrekkelijk is voor een burger die zich door de traditionele politiek niet vertegenwoordigd voelt.

Tout links en progressief Nederland valt over elkaar heen over de ‘verrassende’ monsterzege van de BBB. Het zou een ramp zijn voor de natuur, de barbaren bonzen als nooit te voren op de poort.

Wie een stap terug neemt, moet dat kunnen relativeren.

Ten eerste staan de barbaren daar al een jaartje of twintig. Sinds de opkomst van Fortuyn trekt een aanzienlijk deel van de bevolking van protestpartij naar protestpartij. Dat is dus niets nieuws. Er is wel een verschil: de BBB heeft (nog) niet de rabiate islamhaat van de PVV of de fascistische en ondemocratische neigingen van de FvD. Ik weet niet hoe het met u zit, maar mij lijkt dat winst.

Dan de bemoeienis van de agrarische industrie met deze partij. Die is zorgelijk, maar de VVD loopt al jaren aan de leiband van Shell en Schiphol. Ook dat is dus niets nieuws onder de zon.

Dat burgers in het noorden, zuiden en oosten van het land deze mogelijkheid aangrijpen om een signaal te geven dat ook hun belangen moeten worden behartigd, is na het langjarige sterfhuisbeleid van de centrale overheid ten aanzien van de ‘periferie’ niet meer dan reëel. Na het Groningse aardbevingsschandaal hadden we dat kunnen zien aankomen.

De vierde reden is politicologisch. In het bekende schema van sociaal-economisch links/rechts versus sociaal-cultureel links/rechts, bestaat al vele jaren een leegte in wat ik het ‘vierde kwadrant’ noem: sociaal-economisch links(ig) maar sociaal-cultureel rechts(conservatief). Oftewel: de gewone burger die wel een behoorlijke sociale zekerheid wil, maar ook kritisch is over migratie en ‘genderneutrale rompertjes’, zoals het gemakkelijke frame luidt.

In Nederland rommelen alleen de SP en de PVV wat in de marge van dit kwadrant: de SP door te proberen identiteit als onderwerp te vermijden, ex-VVD’er Wilders door wat halfslachtig gedoe over pensioenen. Veel burgers in het vierde kwadrant moeten echter niets hebben van de harde moslimhaat van Wilders en willen niet geassocieerd worden met het socialisme van de SP. De BBB wil een goed sociaal vangnet, maar profileert zich niet als links. En is kritisch op migratie, zonder de harde bewoordingen van extreemrechts. Daarom is BBB voor veel burgers in het vierde kwadrant een goed alternatief.

Dan is er nog het – terechte – verwijt van het elitarisme van de politiek: die wordt volledig gedomineerd door theoretisch opgeleiden. Ook dat verwijt is niet van vandaag of gisteren. Van der Plas profileert zich overtuigend als een ‘gewone’ vrouw, en ze is daarin op dit moment nagenoeg de enige. We weten al langer dat politiek niet alleen gaat over argumenten, maar ook over vertrouwen, en we weten ook dat vertrouwen verband houdt met identificatie. Niemand kan verrast zijn dat iemand als Van der Plas aantrekkelijk is voor een burger die zich door de traditionele politiek niet vertegenwoordigd voelt.

Wat hooguit verrast, is dat er deze verkiezingen een hogere opkomst was dan bij vorige provinciale-statenverkiezingen, en het lijkt me geen onredelijke stelling dat de BBB veel voormalige niet-stemmers naar de stembus heeft weten te trekken. Ook dat is winst.

Dat dit een ramp betekent voor de natuur is niet ondenkbaar. De milieuparagraaf van de BBB is qua stikstof natuurlijk volledig toegesneden op de industriële agrariër. Maar laten we ook eerlijk zijn: de FvD ontkent de stikstof- en klimaatproblematiek helemaal en de PVV en JA21 zijn niet veel beter. En ook bij VVD en CDA zijn het milieu en het landschap nooit veilig geweest. Anderzijds is de BBB tegen de komst van vliegveld Lelystad, wil ze beperking van het vliegverkeer en wil ze ook een harde lijn op stikstof voor de industrie. In combinatie met haar gematigde visie op sociale zekerheid lijkt hier voor links ook veel te winnen.

Makkelijk zal het dus niet worden, zeker niet nu we weten dat de BBB 17 zetels heeft en de coalitie aan PvdA/GroenLinks niet genoeg heeft voor een meerderheid. Maar laten we beginnen met te constateren dat de opkomst van Van der Plas niet de onverwachte aardverschuiving is die sommigen erin zien. In potentie biedt die links zelfs meer mogelijkheden dan misschien op het eerste gezicht lijkt. Dat zelfs milieuactivist Johan Vollebroek, de man achter de stikstofrechtszaken tegen de overheid, denkt dat er met de BBB wel zaken valt te doen, zegt toch wel iets.